Historiek en context

Winkelgalerij in naoorlogs modernisme op een uitgestrekt perceel dat van de Huidevettersstraat doorloopt tot de Korte Gasthuisstraat. Het complex werd opgetrokken door de Brusselse vastgoedmaatschappij "Etrimo" (Société d’Etudes et de Réalisations Immobilières), naar een ontwerp van architect Jean-Florian Collin uit 1952. Ingeplant tussen de Huidevettersstraat en de zogenaamde "Wilde Zee", een druk winkelgebied in de nabijheid van Meir en Groenplaats, was de "Nieuwe Gaanderij van Antwerpen" de allereerste winkelgalerij die tijdens de naoorlogse periode in Antwerpen tot stand kwam. De werken gingen van start na het verkrijgen van de bouwvergunning op 21 november 1952, en werden eind 1954 voltooid. Voor de bouw werd het 16de-eeuwse stadspaleis in renaissancestijl van de Florentijnse bankier Gaspar Ducci - het latere hotel van de Werve - gesloopt. Een beschilderd plafond en schoorsteenmantel uit het interieur, werden geïntegreerd in een zaal van het provinciaal museum Sterckshof te Deurne.

Het hoofdbestanddeel van het programma vormt de winkelgalerij met oorspronkelijk in totaal 68 winkels van verschillende oppervlakte naargelang de inplanting. Deze zijn gegroepeerd aan beide zijden van een galerij, die in het binnenblok de vorm aanneemt van een gesloten rechthoek, en van twee toegangsgalerijen richting Huidevettersstraat en Korte Gasthuisstraat. Oorspronkelijk waren op de bovenverdiepingen van de voorbouw zijde Huidevettersstraat 24 middelgrote appartementen van hoge standing gepland, maar in de definitieve bouwplannen werd nog uitsluitend geopteerd voor kantoren. De zes verdiepingen omvatten vier gelijke suites van vier kantoorruimten, volgens spiegelbeeldschema gegroepeerd rond twee traphallen met lift. Van de oorspronkelijk geplande woningen voor de winkeluitbaters op de bovenverdiepingen van de achterbouw zijde Korte Gasthuisstraat, werd eveneens afgezien. Deze werd teruggebracht tot twee bouwlagen, met op de bovenverdieping kantoren en de conciërgewoning. Een parkeergarage met hellingbaan in de Korte Gasthuisstraat, beslaat de volledige kelderverdieping.

'Selfmade man' Jean-Florian Collin, architect, projectontwikkelaar, promotor van het mede-eigenaarschap, financier en later liberaal politicus, richtte in 1935 de vastgoedmaatschappij Etrimo op. Deze bracht tijdens de tweede helft van de jaren 1930 in de betere Brusselse wijken enkele opmerkelijke appartementsgebouwen tot stand bracht, zoals "Résidence Ernestine" aan het Sterreplein en "Le Tonneau" aan de Koningstuin. Collin laveerde in zijn ontwerpen uit deze periode tussen een gestroomlijnd modernisme en een op status gerichte, zakelijke art-decostijl. Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde Etrimo zich naast de Entreprises Générales François Amelinckx, tot één van de grootste bouwpromotoren van België. Het bedrijf legde zich op grote schaal toe op de bouw van flatgebouwen in mede-eigendom voor de middenklasse, en riep voor de bouw van winkelgalerijen een dochtermaatschappij in het leven, de nv Les Galeries de Belgique. Ongeveer gelijktijdig met de "Nieuwe Gaanderij van Antwerpen" kwam te Brussel met een gelijkaardig programma de Centrumgalerij in de Kleerkopersstraat tot stand, waarvoor Collin in 1951 het ontwerp tekende. In 1970 failliet verklaard, werd Etrimo uiteindelijk overgenomen door concurrent Amelinckx.

Architectuur

Het complex bestaat uit twee parallelle vleugels, een hoofdvolume aan de Huidevettersstraat en een lagere achterbouw aan de Korte Gasthuisstraat, onderling verbonden door de eigenlijke winkelgalerij die het volledige binnenblok beslaat. Voor de constructie is gebruik gemaakt van een skeletstructuur uit gewapend beton. Het hoofdvolume met een gevelbreedte van tien traveeën, omvat zeven bouwlagen onder een plat dak. Volledig bekleed met kunststeenplaten uit Noors kwartsiet, op een plint uit blauwe hardsteen, beantwoordt de opstand aan een rigide rasterstructuur, horizontaal geleed door de puilijst en de kroonlijst. In de hoge, vlakke pui neemt het brede portaal van de winkelgalerij de middenas in, symmetrisch geflankeerd door telkens vier winkelpuien met doorlopende beglazing. De bovenverdiepingen worden in kolossale orde geritmeerd door hoekpilasters en halve kolommen zonder kapiteel, en zijn verder opgebouwd uit regelmatige registers van brede rechthoekige vensters, oorspronkelijk met houten schrijnwerk en stalen borstweringen. Het gevelfront aan de Korte Gasthuisstraat, twee bouwlagen hoog en zes traveeën breed, is eenvoudig van opzet, met een parement uit baksteenmetselwerk en witte natuursteen.

De winkelgalerijen beantwoorden over de volledige omtrek aan een modulaire, verticaal gelede structuur. De repetitieve opstanden worden strak geritmeerd door kapiteelloze kolommen, met een gecanneleerde schacht uit stucwerk op een zwart marmeren basis, als markering van de winkelpuien. Dezen dragen een opengewerkte zoldering met geprofileerde kooflijst voor indirecte verlichting, afgedekt door translucide koepelgewelven uit 'glas in beton' met vierkante glasstenen. Een merkplaatje met opschrift: "GLASBETON WENMAEKERS ANTWERPEN" van de firma nv Wenmaekers & C° is bewaard zijde Huidevettersstraat. De vloer bestaat uit roomkleurige marmertegels, gelegd in dambordpatroon volgens de nerf. De oorspronkelijk winkelpuien, waarvan nog slechts een beperkt aantal exemplaren bewaard is, hebben een plint uit roomkleurig marmer, doorlopende beglazing gevat in zwart gelakt stalen schrijnwerk met zijdeur en bovenlicht ter hoogte van de entresol. Ook zowat alle winkelruimten zijn verbouwd, op enkele na die hun oorspronkelijke structuur en decor behielden, opgedeeld door een entresol met binnentrap, decoratief opgeluisterd door een trapleuning en borstwering van de vide uit sierlijk krullend smeedwerk, en verlicht door een in de bedaking geïntegreerde lantaarn.