erfgoedobject

Paardenstal en pakhuis van de Noord Natie

bouwkundig element
ID
302302
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/302302

Juridische gevolgen

Beschrijving

Paardenstal en pakhuis in eclectische stijl, gebouwd naar een ontwerp door de architect Jean Baptiste Vereecken uit 1867. Opdrachtgever was de Noord Natie, vertegenwoordigd door Dekens Petrus Joseph De Kepper, Charles De Smedt & Cie (zie gevelsteen). De Noord Natie, opvolger van de tot de 16de eeuw opklimmende Natie van Noord en Oost Werkers, werd notarieel bekrachtigd in 1856 en nam in 1865 de juridische vorm aan van een handelsvennootschap onder gemeenschappelijke naam. Deze vestigde zich in 1867 in een bestaand pand aan de Stadswaag, dat door Vereecken met een nieuwbouwcomplex werd uitgebreid. In 1868 werd het binnenplein zijde Korte Brilstraat afgesloten met een hek en poort.

Het complex van de Noord Natie behoort tot de vroegst gekende realisaties van Jean Baptiste Vereecken, die vanaf midden jaren 1860 een succesvolle carrière uitbouwde in dienst van de belangrijkste Antwerpse makelaars- en bankiersfamilies, zoals Havenith, Grisar, Pecher, Bunge, Meeûs, Kreglinger, Good en Nottebohm. Bedrijfsarchitectuur maakte slechts een beperkt aandeel van zijn productie uit. Vereecken staat vooral bekend voor de talrijke voorname herenhuizen die hij op de meest prestigieuze locaties van Antwerpen en Berchem ontwierp, zoals het Stadspark en het Prins Albertpark, naast grote aantallen burgerhuizen in nieuwe wijken als het Zuid, onder meer ook voor eigen rekening. Daarbij bleef hij trouw aan een conventioneel eclecticisme van neoclassicistische inspiratie, of beïnvloed door de neorenaissancestijl. Vanaf midden jaren 1890 evolueerde de architectuurproductie van het bureau Vereecken, mogelijk door toedoen van zoon Emile, naar een rijker geornamenteerde neorenaissance- of neobarokidioom. Deze laatste zette de praktijk vanaf 1906 in eigen naam voort, tot midden jaren 1920.

De paardenstal vormt een langgerekte vleugel op de hoek van de Korte Brilstraat en de Lansstraat, met de hoofdgevel grenzend aan het gekasseide binnenplein van het natiecomplex. Aan de overzijde van het binnenplein is het pakhuis ingeplant, vandaag ingepast tussen het voormalige hoofdgebouw aan de Stadswaag en een nieuwbouwflat op de hoek met de Korte en Lange Brilstraat.

Beide gebouwen zijn opgetrokken uit rood baksteenmetselwerk in kruisverband, met contrasterend gebruik van gesinterde zwarte baksteen voor de lisenen, fries, ontlastingsbogen en onderdorpels van de muuropeningen, blauwe hardsteen voor de plint, lekdrempels en ankerstenen, smeedijzer voor sierankers en consoles, en leien als dakbedekking.

De paardenstal omvat twee bouwlagen onder een zadeldak, met langgevels van negen traveeën en een kopgevel van drie traveeën waaronder twee blinde. De opstanden worden geritmeerd door kolossale rechthoekige lisenen, en zijn afgewerkt met een overhoekse, tweekleurige tandfries onder de houten kroonlijst. Een hoger opgetrokken middenrisaliet met puntgevel, stalpoort, rondbogige spaarnis, laadluik en hijsbalk, onderscheidt de hoofdgevel aan het binnenplein. Verder beantwoordt de opstand aan een regelmatig ordonnantieschema, opgebouwd uit registers van steekboogopeningen met gemetselde waterlijst, lekdrempel en onderdorpel. Stalpoort en kleine, hooggeplaatste stalvensters (deels verlaagd) op de begane grond; grotere pakhuisvensters op de bovenverdieping. Bewaarde houten stalpoort, dakkapellen met driehoekig fronton, smeedijzeren traliewerk en ringen voor het aanbinden van natiepaarden, verankerd in een hardstenen gevelsteen. Vermoedelijk was het stalgedeelte op de begane grond oorspronkelijk ingericht met paardenboxen en voederkribben, diende de eerste verdieping als stapelruimte en het dakniveau als hooizolder.

Het pakhuis met een gevelbreedte van vier traveeën, omvat drie bouwlagen onder een zadeldak. De gevelopbouw is identiek aan de paardenstal, met de inrijpoort in de derde travee en registers van pakhuisvensters. Bewaarde houten poort.

Interieur: op de begane grond troggewelven in een structuur van I-balken op gietijzeren kolommen; op de bovenverdieping(en) houtstructuur.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossiers 1867#627 en 1868#5.
  • FIERENS J. 1977: Antwerpse stapelhuizen: een balans van 1850 tot 1910, onuitgegeven verhandeling Nationaal Hoger Instituut voor Bouwkunst en Stedebouw Antwerpen, 49-50.

Auteurs: Braeken, Jo
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Paardenstal en pakhuis van de Noord Natie [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/302302 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.