Historiek en context

Bankgebouw in neogotische stijl, in twee fasen gebouwd in opdracht van de Banque Centrale Anversoise, naar ontwerpen door de architect Joseph Hertogs uit 1898 en 1904. De Banque Centrale Anversoise werd in 1871 opgericht door een groep handelaars en reders uit de Duitse kolonie van Antwerpen. De bank verwierf in 1872 een pand in de Sint-Katelijnevest, waarvan het perceel achteraan uitmondde in de Twaalfmaandenstraat. Hertogs verving het bestaande gebouw in 1890 door een nieuw bankgebouw in klassiek geïnspireerde eclectische stijl. De annex in de Twaalfmaandenstraat paalde aan de Salle Verlat, een kunstgalerij in houtbouw die in 1877 in opdracht van de kunstschilder Charles Verlat was opgericht, naar een ontwerp van architect Lievin Van Opstal.

In 1898 diende de Banque Centrale Anversoise een bouwaanvraag in voor de heropbouw van zowel de annex in de Twaalfmaandenstraat als de aanpalende Salle Verlat, naar ontwerp van Joseph Hertogs. Zo ontstond een tweeledig gevelfront, waarvan de nog bestaande rechter vleugel - de nieuwe annex van de bank - aansloot bij de neogotische architectuur van de aanpalende Handelsbeurs. Het linker gedeelte, de heropgebouwde Salle Verlat, onderscheidde zich door een klassiek geïnspireerde eclectische architectuur, opgebouwd rond een sterk geaccentueerd middenrisaliet met rondboogportaal. In 1904 werd de gevel van de Salle Verlat opnieuw heropgebouwd, waarbij Hertogs de opstand van de bankannex uit 1898 uitbreidde tot het huidige symmetrisch gevelfront. De Banque Centrale Anversoise liet al kort daarna een tweede monumentaal bankgebouw optrekken in de Lange Gasthuisstraat, waarvoor Hertogs samen met de architect Max Winders in 1912 het ontwerp leverden. Het eerste bankgebouw tussen Sint-Katelijnevest en Twaalfmaandenstraat werd in 1916 verkocht aan de Agence Maritime Walford, en later geïncorporeerd in het nieuwe kantoorgebouw van haar opvolger, de Agence Maritime Internationale, dat werd opgetrokken naar ontwerp van Hertogs uit 1925. De vleugel in de Twaalfmaandenstraat uit 1898-1904 bleef bewaard, geïntegreerd in het nieuwbouwcomplex.

De Banque Centrale Anversoise behoort tot het rijpe oeuvre Joseph Hertogs. Actief van omstreeks 1885 tot zijn overlijden in 1930, geldt hij als een van de meest succesvolle architecten in Antwerpen, Zijn loopbaan in dienst van de vermogende, overwegend liberale mercantiele burgerij, leverde een vijfhonderdtal woningen en openbare gebouwen op. Deze evolueren van eclecticisme en neorenaissance, naar een klassiek geïnspireerde beaux-artsstijl. Omstreeks de eeuwwisseling drukte hij met monumentale bouwwerken als het Hansahuis op de hoek van Suikerrui en Ernest Van Dijckkaai zijn stempel op het Antwerpse stadsbeeld. Van kort na 1900 dateert het ontwerp van het neogotische Museum Mayer van den Bergh in de Lange Gasthuisstraat, waarmee het bankgebouw verwant is.

Architectuur

Met een gevelbreedte van vijf traveeën, omvat het gebouw twee bouwlagen onder een plat dak. Het gevelfront onderscheidt zicht door een parement uit natuursteen, op een geprofileerde plint uit blauwe hardsteen. Stijl en detaillering van de opstand, met name de venstervorm, het portaal en de bekronende balustrade, zijn ontleend aan de architectuur van de aanpalende Handelsbeurs door Joseph Schadde, in een 19de-eeuwse interpretatie van de flamboyante gotiek. Volkomen symmetrisch van opzet, wordt de compositie bepaald door het portaalrisaliet in de middenas, en twee gespiegelde hoekrisalieten. Een geprofileerde waterlijst, een geajoureerde balustrade met vierpassen en overhoekse topstukken, en een blinde attiek met bewerkte hogels vormen de gevelbekroning. Het korfboogportaal met bladwerk in de zwikken, is gevat in een spitsbogig spaarveld met geprofileerde archivolt op colonnetten, onder een geprofileerde waterlijst met bewerkte imposten en hogels. Het gebeeldhouwde reliëf in het timpaan verbeeldt schilden met het wapen van de stad Antwerpen en de Mercuriusstaf, in een decor van banderollen, rozen, eikenloof en een draakje. De hoekrisalieten worden gemarkeerd door een korfbogig spaarveld in de vorm van een Brugse travee, met dezelfde detaillering als het portaal, ingevuld met een dubbel kruiskozijn, een bolkozijn en drielobbig maaswerk. Een steekbogige blindnis met maaswerk en een bolkozijn onder een gestrekte waterlijst, doorbreken beide tussenliggende traveeën. Het gevernist houten schrijnwerk van de inkomdeur met briefpanelen, de vensters, en het smeedijzeren traliewerk zijn bewaard.

De plattegrond was oorspronkelijk vermoedelijk georganiseerd rond een centrale vide met omlopende galerij, onder een bovenlicht.