erfgoedobject

Stedelijke Kleuterschool

bouwkundig element
ID
302611
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/302611

Juridische gevolgen

Beschrijving

Stedelijke Kleuterschool naar ontwerp van André Fivez uit 1950, opgetrokken door de aannemer Algemeene Bouwwerken Jules Somers & Co in 1950-1952. Fivez was hoofdarchitect van de stad Antwerpen vanaf 1946, na het overlijden van zijn voorganger Emiel Van Averbeke. In dezelfde periode werd volgens een nagenoeg identiek ontwerp een kleuterschool opgericht in de wijk Luchtbal, tussen de Quebecstraat en de Dublinstraat, onder supervisie van hoofdarchitect-directeur Frans C. Peeters.

Exterieur

De vereisten van de eigentijdse moderne pedagogische inzichten waren een onmiskenbare inspiratiebron voor het ontwerpplan. Hierbij werd volgens de stedelijke ontwerpnota afstand genomen van de traditionele, veelal gedrongen 19de- en begin 20ste-eeuwse schoolgebouwen, die onaangepast waren aan hun functie. De nieuwe benadering wilde rationele oplossingen bieden inzake ruimtegebruik, licht en groene omgeving, ter bevordering van de geestelijke gezondheid.

Het schoolgebouw is ingeplant op een nagenoeg rechthoekig perceel, tegenover de Kristus Koningkerk, die aan de andere kant (Pestalozzistraat) geflankeerd wordt door de Stedelijke Normaal- en Oefenschool. De basis van het ontwerp is de kwartcirkelvormige opstelling van de lage bakstenen vleugel rondom een groene speelruimte, die contrasteert met de klassiekere opbouw van het hoofdgebouw aan de Jan De Voslei. Het schoolcomplex is verder afgezoomd door de Alfred Coolsstraat en de Louis Straussstraat.

Het planontwerp toont één bouwlaag hoge, samengestelde volumes met lichtjes verspringende bouwhoogtes, die afgedekt zijn met lage tent- en schilddaken ondersteund door houten vakwerkspanten. Het volledig onderkelderd complex is opgebouwd uit een betonskelet, waarbij het hoofdgebouw gedragen wordt door bovenaan afgeschuinde pijlers.

Aan de Jan De Voslei bestaat het hoofdgebouw uit drie volumes: aan rechterzijde het vier traveeën breed toegangsgebouw met sterk vooruitspringende luifel en achtergelegen hoger uitgewerkte ontvangsthal, een zes traveeën breed centraal volume (onder andere eetzaal) en aan de hoek met de Alfred Coolsstraat een terugspringend hoekvolume, dat één travee breed is. De compositie legt hier de nadruk op het monumentaal schouwlichaam in functie van de centrale verwarming, aan de zijde Jan De Voslei gemarkeerd door een kinderkopje in rondsculptuur, wellicht uitgevoerd in blauwe hardsteen. Aan de zijde van de Alfred Coolsstraat is de gebogen klassenvleugel verbonden met een trechtervormige sanitaire uitsprong die geflankeerd is door twee binnentuintjes. Contrasterend hiermee is vanuit de Louis Straussstraat een open zicht op de ruime groene speelruimte en de achtergebouwen van de hoofdvleugel.

De horizontale werking van de lage bakstenen volumes met overkragende daklijsten wordt versterkt door een indeling met brede vensterregisters. De straatgevels zijn voorzien van een parement van een ivoorkleurige handvormsteen in kettingverband met Dudokvoeg – dieperliggende lintvoegen in combinatie met platvolle stootvoegen, op een plint in blauwe hardsteen. Bij de uitvoering is evenwel gekozen voor een geelbruine gevelsteen die vandaag platvol is opgevoegd. De vensterregisters zijn rechthoekig uitgewerkt met langwerpige roedeverdeling, voorzien van een omkadering en tussenstijlen in witte natuursteen (Brauvillier).

Aan de Jan De Voslei zijn de gevels overwegend opengewerkt met grote vensterpartijen. Als tegengewicht voorziet Fivez uiterst rechts een patrijspoort. Het toegangsportaal is voorzien van beglaasde vleugeldeuren. De gang die de kwartcirkelvormige klassenvleugel bedient, geeft uit op de Alfred Coolsstraat middels gekoppelde twee- en drielichten. Opvallend hier is de centrale blinde gevel, ter hoogte van de aanzet van de boogvorm.

Aan de Louis Straussstraat vertoont de zijgevel van het hoofdgebouw een afwijkende vensteruitvoering met bakstenen tussenstijlen. Verder ligt de nadruk hier op de volledig opengewerkte grote hall. De gebogen klasvleugel is aan deze straatzijde afgewerkt met centraal omlijst venster, waarbij het gevelvlak als een gestileerde voluut overloopt in de metalen afsluiting van de speeltuin.

Blauwe hardsteen is gebruikt voor deurdorpels, dekstukken van afsluitmuren, steunstukken en de kap boven de klok aan de schouw. De daken zijn afgedekt in koper en de kroonlijsten zijn uitgevoerd in bepleisterd gewapend beton. Ook de luifel van het inkomportaal draagt op betonzuilen. Op het monumentaal schouwlichaam is een klok bevestigd, die net zoals het dak boven de grote hal bekroond is met koperen spits.

De tuingevels van het hoofdgebouw zijn ter hoogte van de grote hall en doorgang naar de klaslokalen opengewerkt met hoge en brede vensters, uitgevend op de met bomen beplante speeltuin. Deze glaspartijen zijn afgewisseld met halfronde uitsprongen, voorzien van bandramen in functie van de achterliggende dokters- en directeursruimte. De achtergevel is verlevendigd door een brede golvende luifel in asbeton die beschutting moet bieden bij regenweer.

Aansluitend getuigen de gebogen uitgewerkte klaslokalen van een weloverwogen oriëntatie, die een optimale bezonning en een zicht op de tuin vanuit alle lokalen verschaft. De klasjes zijn telkens ingedeeld met grote vensterpartijen voorzien van centrale vleugeldeuren met witstenen omlijsting (Brauvillier). Eertijds waren de laatste vijf traveeën uitgewerkt als een overdekte koer, opengewerkt naar de tuinzijde en ingericht als lighalle voor de kleuters. In een latere fase is de koer dichtgemaakt. Het stalen schrijnwerk is in 2003 integraal vervangen door aluminium uitgevoerd door Vlado nv uit Aalter.

In de speeltuin voorziet Fivez een zandbedekking waarop een heden verdwenen slingerende haag langs de gebogen klassenvleugel in- en uitspringende speeleilandjes afbakent, uitmondend in een plasvijvertje met strand. In de kleuterschool aan de Quebecstraat zijn nog vierkantvormige, betegelde en omhaagde speeleilandjes aanwezig. Verder toont het ontwerpplan boompartijen, een onuitgevoerd draaimolentje en een vrijstaand hok met leien schilddak voor kippen en konijnen uitgevend op een ren. Aan zuidelijke zijde is een openlucht werktuintje, afgezoomd door metalen hekwerk. Dit laatste is gescheiden van de Louis Straussstraat door een brede grasstrook en een gaanpad aan de straat.

Interieur

De hoofdtoegang aan de Jan De Voslei leidt naar een grote inkomhal, die bij regenweer als binnenspeelplaats kan dienstdoen en van waaruit de verschillende schoolvertrekken ontsloten worden: een cabinet zowel voor de bestuurster als de secretaresse, een lokaal zowel voor de dokter als de verpleegster, een wachtplaats en de woonvertrekken van de huisbewaarster. Ook voorzien zijn een vergaderzaal voor onderwijzeressen, een eetzaal voor de kleuters, een keuken met voorraadplaats, een lokaal voor kinderverzorging en een kleine hall aan de hoek met de Alfred Coolsstraat. Deze laatste ontsluit de achterbouw, die negen klaslokalen – waarvan drie tot een feestzaal konden omgebouwd worden - met achteraan een lighalle met ligzetels voor de kleuters herbergt.

De oorspronkelijke vloer- en muurbekleding respectievelijk met gele en bruine keramische tegels én witte faiencetegels ter hoogte van de keuken – met passe-plats tussen keuken en office -, eetkamer, gangen, sanitair en infirmerie zijn behouden. Ook bewaard zijn ingemaakte kasten onder meer van de klaslokaaltjes samen met beglaasde eiken binnendeuren voorzien van staafvormige metalen grepen en sterk geprofileerde deuromlijsting. De gangen en zuilen van de hal zijn nog voorzien van de oude houten muurbanken. Verder zijn ter hoogte van de directiekamers nog eiken parketvloeren in visgraatmotief met boord (oorspronkelijk voorzien in de houtsoort jarrah) aanwezig. In de klaslokalen zijn de vloeren recent, en volgens de oorspronkelijke plannen in linoleum vervangen. De deur- en vensterdorpels zijn uitgevoerd in marmer (Gris des Ardennes).

In de binnenspeeltuin zijn de cementzerken voor de overdekte speelkoer en paden behouden. Hier is nog het oorspronkelijke konijnen- en kippenhok, vandaag gebruikt als opslagruimte. In de grote hal zijn mogelijk nog oude gestileerde dierfiguren afgebeeld. De woning van de conciërge is recent opnieuw gevloerd met keramische tegels en aan de Louis Straussstraat zijn nog ijzeren vlaggenmasten aanwezig, die voorheen de toegang bekroonden.

  • Archieffoto’s De Tandem, Stedelijke Kleuterschool Het Vosje.
  • Stadsarchief Antwerpen, dossier 480#1998; plannen 697#6875-6879 en DWG#4721; foto's FOTO-OF#2187, FOTO-OF#2188 en FOTO-OF#2210.
  • VAN UYTFANGH W. 1999: Hoofdarchitect André Fivez, een onbekende, Sodipa 47.2, 50-51.
  • Mondelinge informatie verkregen van schoolhoofd Inge Machiels (25 augustus 2016).
  • VAN DEN BORNE S. & VAN LERBERGHE B. 2016: Terreinbezoek Stedelijke kleuterschool (Antwerpen) (terreinbezoek op 13 en 25 augustus 2016).

Auteurs: Van den Borne, Steven
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Stedelijke Kleuterschool [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/302611 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.