erfgoedobject

Villa Verkest-Hertogs

bouwkundig element
ID
302620
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/302620

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Villa Verkest-Hertogs
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Villa in beboomde tuin op de hoek van de Vlaamsekunstlaan en de Alfred Coolsstraat. De woning in strak vormgegeven, gematigde art-decostijl werd gebouwd in opdracht van kolenhandelaar (charbons) Fern. Verkest-Hertogs, naar ontwerp van architect Jan De Braey uit 1935. Het perceel is nadien uitgebreid aan de zijde van de Vlaamsekunstlaan.

De villa valt op omdat het één van de weinige vrijstaande woningen onder traditionalistisch leien schilddak is in de bijna exclusief modernistische Tentoonstellingswijk. Een gelijkaardig voorbeeld is de pastorie Kristus Koning in de nabijgelegen Louis Straussstraat. De villa is typerend voor het oeuvre van architect Jan De Braey, die vanaf 1935 een eigen praktijk uitbouwde, los van zijn associé Alfred Portielje. Hij werkte door tot een eind jaren 1950; zijn oeuvre uit die periode is getypeerd door burgerhuizen en villa’s voor de betere kringen in conventionele bouwstijlen zoals de beaux-artsstijl, een gematigde art deco of het neotraditionalisme.

Context

De oorspronkelijke bouwplannen tonen een halfvrijstaande woning met garage, gelegen aan de Alfred Coolsstraat, op een rechthoekig perceel van 315,30 vierkante meter. Stedelijke voorschriften verplichtten in dit deel van de Tentoonstellingswijk, waar de (half-)vrijstaande woningen aansluiten bij de Jan Van Rijswijcklaan, de oprichting van een voortuin van minstens 6 meter breed, die afgesloten wordt door een doorzichtig kunsttraliehek in ijzeren, koper, of brons met uitsluiting van gietijzer, rustend op een grondmuur van hardsteen, graniet van ’t Noorden of porfier en dit aan beide straatzijden.

In januari 1942 kocht weduwe Verkest de twee naastgelegen percelen: een stuk grond van 328,02 vierkante meter op de hoek van de Vlaamsekunstlaan (18,30 meter) en de Alfred Coolsstraat (12,20 meter) en nog een tweede perceel van 407,73 vierkante meter gelegen aan de Alfred Coolsstraat, 12 meter breed aan de straat. De nieuwe percelen dienden afgezoomd te worden met een doorzichtig kunsttraliehek, die aan zuidelijke zijde, 6 meter achter de rooilijn voorzien moest worden van een bakstenen muur of een levende goed te onderhouden haag. Gezien de verplichting om te bouwen tegen de zuidelijke scheidsmuur ondertussen was opgeschort, moest deze blinde gevel beklampt worden in dezelfde parementsteen als de voorgevel, met de mogelijkheid om deze te verbouwen in den trant van het bestaande gebouw. Verder was toegelaten om op elk van de twee aangekochte gronden een privaat woonhuis van twee bouwlagen op te richten, bekroond met een architectonische mansardeverdieping, afgedekt met leien of pannen. Deze nieuwe gebouwen moesten voorzien zijn van zijtoegangen. De eigenaar zag af van bovenvermelde verkavelingstoelating en wenste de nieuw aangeworven percelen te benutten als uitbreiding van de bestaande tuin. De bestaande garage is afgebroken en naar ontwerp van De Braey werd een nieuwe bergplaats gebouwd op het uitgebreide perceel aan de Vlaamsekunstlaan, tegen de scheidsmuur met nummer 3. Het gaat om een verzorgd vormgegeven, één bouwlaag hoge constructie met rechthoekig grondplan. De tuingevel is opengewerkt met vijf traveeën (twee toegangsdeuren) onder platte bedaking, met een blind fries in witte hardsteen, waaronder een parement in gele gevelsteen op een plint in blauwe hardsteen.

Exterieur

Het woonhuis telt twee bouwlagen onder leien schilddak op een nagenoeg vierkant grondplan met hoofdtoegang aan de Alfred Coolsstraat, waarlangs de achtergelegen garage (afgebroken omstreeks 1942) en de inkom ontsloten was. Het gaat oorspronkelijk om een driegevelvilla opgetrokken in baksteenparement met Dudokvoeg – dieperliggende lintvoegen in combinatie met platvolle stootvoegen – op een plint in blauwe hardsteen. De horizontaliserende belijning van de gevels komt tot stand door over de hoek doorlopende speklagen van natuursteen of beton, bekroond door een blind fries onder een overstekende bedaking met brede dakkapellen. Een verticaal tegengewicht wordt gevormd door de benadrukte vensterposten en de verheven schouwlichamen. De deuren zijn telkens voorzien van twee toegangstreden in blauwe hardsteen. Het bakstenen parement werd later geschilderd, wat afbreuk doet aan de belevingswaarde van de woning.

De zijgevel aan de Alfred Coolsstraat is als voorgevel uitgewerkt, en bevat zowel de overluifelde voordeur als de diensttoegang tot de keuken. Deze gevel telt vier ongelijke traveeën, met nadruk op het kunstig aangeklede rondbogige portaal met glazen luifel, dat contrasteert met de soberheid van de rest van de gevel. Verder een vrije uitwerking met twee- en drielichten, horizontale vensterregisters naast de voordeur en een verticaal licht in functie van de traphal. De twee traveeën brede gevel aan de Vlaamsekunstlaan is regelmatig ingedeeld, met op elke bouwlaag twee recht boven elkaar liggende, brede rechthoekige vensteropeningen. Rechts op de begane grond bevindt zich een driezijdige erker waar de nadruk op ligt. De achtergevel is onregelmatig ingedeeld met centrale toegangsdeur en ongelijke vensterpartijen. Aan linkerzijde is een uitsprong aan de eetkamer, die naar tuinzijde opengewerkt is met grote vensters en daarboven is een terras aan de slaapkamer.

Aan de Vlaamsekunstlaan is het smeedwerk van de poorttoegang recent vervangen. Nog aanwezig maar overgroeid en gecorrodeerd is de lage, zwart geschilderde ijzeren afsluiting met buisvormige leuningen. Het ijzeren gevelsmeedwerk is bewaard gebleven, respectievelijk geometrisch en traditionalistisch opgevat voor wat betreft de kleine vensters van de zijgevel en het portaal van de voorgevel. Ook de quasi vlakke, zwart gelakte voordeur met halfcirkelvormig bovenlicht en monumentale geprofileerde omkadering (beton?) zijn nog aanwezig. De flankerende lantaarns zijn recente toevoegingen. Verder is het vensterschrijnwerk is grotendeels vervangen. De op het plan voorziene bolvormige dakbekroningen zijn niet uitgevoerd of later weggenomen. Nadat de woning omstreeks 1942 is aangepast tot vrijstaande woning is de oorspronkelijk blinde, zuidelijke zijgevel voorzien van een uitsprong met vensters, uitgevend op de tuin. In recente tijden is de erkeruitsprong aan de achtergevel omgevormd tot een gevelhoge veranda.

Interieur

De woning heeft een rechthoekige plattegrond, opgebouwd volgens een driegevelmodel, waarbij de vrijstaande woning aan één zijde volledig gesloten is. Jan De Braey leek ervan uit te gaan dat de woning aan de toenmalige perceelgrens een tegenliggende halfvrijstaande woning zou krijgen. De indeling is typerend voor driegevelvilla's waar de toegang zich in de langsgevel bevindt, maar de essentie van de enkelhuisplattegrond toch bewaard blijft: we zien een schema van twee traveeën, waarvan één met hal, trap, keuken en voorkamer, en één met een klassieke enfilade van woon- en eetkamer.

Op alle niveaus zijn de kamers gesitueerd rondom een centrale traphal. De kelder biedt ruimte aan een beerput, was-, kolen- en provisieruimte. Het gelijkvloers herbergt aan straatzijde een studio en woonkamer, die verbonden is met de eetkamer. Deze laatste is voorzien van een uitspringend zithoekje en geeft samen met de aanpalende keuken uit op de tuin. De bovenliggende slaapverdieping heeft een gelijkaardige indeling, met toilet boven de keuken en boven de zithoek een balkon in functie van de slaapkamer aan tuinzijde. Het interieur is quasi integraal verbouwd, waarbij op het gelijkvloers oude gele keramische tegels en de sierschouw van de woonkamer verdwenen zijn. Opvallend zijn de nog aanwezige, decoratief gebruikte houten lateien.

  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers, 18#4031, 18#5122 en 18#15589.
  • VANDEKERCKHOVE F. 2002: De tentoonstellingswijk te Antwerpen, onuitgegeven verhandeling, Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen, Rijksuniversiteit Gent, 205.
  • VAN DEN BORNE S. 2016: Terreinbezoek Vlaamsekunstlaan 3A (Antwerpen) (terreinbezoek op 01 oktober 2016).

Auteurs: Van den Borne, Steven
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Villa Verkest-Hertogs [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/302620 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.