Het Peultenbos is één van de laatste eikenbossen in de regio van Bonheiden, Putte en Sint-Katelijne-Waver en vormt een landschappelijk geheel met de zuidelijk gelegen Nieuwe Krankhoeve en de Cranckhoeve. De oppervlakte van het bos is de voorbije eeuwen nagenoeg ongewijzigd gebleven.

Fysische geografie

Topografie

Het Peultenbos bevindt zich tussen de dorpskernen van Sint-Katelijne-Waver (Onze-Lieve-Vrouw-Waver), Sint-Katelijne-Waver (Peulis), Bonheiden en Mechelen. Het is te situeren tussen Diedonken, Duivelshoek en het gehucht Peulis, ten noorden van de steenweg Mechelen-Heist-op-den-Berg (N15). De gemiddelde hoogte bedraagt circa 7-8 meter +TAW. De Houten Brugbeek en Waversebeek lopen door dit gebied.

Het Peultenbos is één van de laatste eikenbossen in de omgeving en vormt een landschappelijk geheel samen met de Krankhoeve en omgeving. Het gebied is een relict te midden van een verstedelijkte omgeving van een landschappelijk geheel dat gevormd wordt door restanten van een eikenbos, akkers, weiden, hooilanden en een typische agrarische bebouwing die duidelijk op elkaar afgestemd zijn en hierdoor een hoge visuele belevingswaarde bezitten. Bijgevolg heeft het landschap een hoge esthetische waarde.

Geologie en bodem

Het geologisch substraat wordt overwegend gevormd door bleekgrijze klei (onderaan kalkhoudend) behorend tot het Lid van Terhagen (Formatie van Boom, oligoceen). In het zuiden van het beschermde landschap komt grijsgroen, zeer fijn, kleihoudend zand van het Lid van Belsele-Waas voor (Formatie van Boom, oligoceen). Het tertiair werd tijdens het pleistoceen overdekt met dekzanden en alluvium.

Het beboste deel bevindt zich op sterk hydromorfe alluviale gronden (bodemtype Lep) en op hydromorfe, gedegradeerde, grijsbruine, podzolachtige bodems (bodemtypes Sdc en Pdc). De zandgronden zijn plaggenbodems, waarvan de ondergrond bestaat uit een bedolven podzol of een bruine podzolachtige bodem.

Vegetatie

Het Peultenbos is een floristisch rijk gevarieerd gebied door het voorkomen van verscheidene gradiënten: klei-zand, nat-droog, gesloten-open, ... op een heel beperkte oppervlakte. De aanwezige vegetatietypen geven het landschap een grote natuurwetenschappelijke waarde.

Binnen het gebied worden verschillende delen onderscheiden met elk een specifieke vegetatie (beschrijving van ca. 1985).

• Het loofbos (het eigenlijke Peulenbos): het loofbos bevindt zich langs de loop van de Houten Brugbeek (ook Leibeek genoemd). Het is een vochtig eikenbos met een rijk gevarieerde ondergroei dat verschillende kenmerkende soorten van het elzen-vogelkersverbond bevat. Ten gevolge van de relatief rijke en vochtige bodem (alluvium) is er een goed ontwikkelde vegetatie aanwezig. De boomlaag kent overwegend zomereik en sporadisch andere boomsoorten. Verder werden in het gebied op kleinere oppervlakken Canadapopulieren, grove den en Europese lork aangeplant. Plaatselijk gaat de bosvegetatie over naar een vegetatie typisch voor de matig-voedselrijke tot voedselrijke en vochtig tot droge gronden
• Een recentere dennenaanplant: in het westelijk gedeelte van het gebied op droge zandgronden bevindt zich een uniforme dennenaanplant van grove den en Corsicaanse den.
• Een jong eiken-berkenbos met visvijver.
• Akkers, weilanden en bermen van veldwegen op de droge zandgronden. Aan de westelijke rand van het Peultenbos bevinden zich enkele drassige weilanden.

De Biologische Waarderingskaart vermeldt de aanwezigheid van eiken-haagbeukenbos, zuur eikenbos, alluviaal essen-olmenbos en bomenrijen met dominantie van populier ter hoogte van het bos zelf. Het bos wordt omgeven door percelen met struweelopslag van allerlei aard, soortenrijk permanent cultuurgrasland met relicten van halfnatuurlijke graslanden, een loofhoutaanplant met populier, verruigd grasland en bomenrijen met dominantie van zomereik.

Cultuurhistorisch landschap

Op de kabinetskaart van de Ferraris (1770-1778) is reeds een bebost gedeelte weergegeven als “Krancken Hoff Bosch” , dat qua omvang en situering nagenoeg overeenkomt met het huidige Peultenbos. Het overige deel van het gebied werd gebruikt als akkers omgeven door hagen. De wegen zijn afgezoomd door enkele bomenrijen. Ten westen van het bos bevindt zich de Nieuwe Krankhoeve (“Cense Nieuwen Krancken hoff). Een dreef verbindt het bos met de Grote Cranckhoeve (“Cense Krancken hoff”) ten zuiden ervan.

Op de kaart van Vandermaelen (1854) is het beboste gedeelte nog op dezelfde plaats te situeren, enkel een lichte wijziging van de contouren is merkbaar. De benaming van de hoeven is gewijzigd naar “Kranken Hoef” en “Ferme Krante hoef”. Het landschapsbeeld is gewijzigd door het verdwijnen van de hagen rond de akkers en door de aanleg van de steenweg Mechelen-Heist-op-den-Berg. De “Waversche Beek” en de “Houte Brugbeek” lopen door het bos.

Deze toestand blijft bijna ongewijzigd op de kaart van het Militair Geografisch Instituut (1969). Er is enkel wat verspreide bebouwing en een dennenaanplant in het westelijk deel van dit gebied te vermelden.