erfgoedobject

Vijvercomplex in Munsterbos

landschappelijk element
ID
302866
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/302866

Juridische gevolgen

Beschrijving

Van het vijvercomplex ‘Grote en Kleine Sluis' of 'Slaus’ in Munsterbos op de samenloop van de Bezoens- en Zutendaalbeek komen de oudste cartografische vermeldingen voor op het gereduceerd kadaster en de Vandermaelenkaart, beide rond het midden van de 19de eeuw. Ook de 18de-eeuwse cartografen Villaret en Ferraris situeerden de vijvers in de nabijheid van de Bezoensbeek, maar door cartografische vertekeningen zijn deze moeilijk te identificeren. In de 18de eeuw lag het vijvercomplex nog op de rand van de Munsterbilzense heide. Enkele decennia behoorden ze tot de bezittingen van de abdij van Munsterbilzen, dat het door aankoop in 1759 van graaf d’Aspremont de Lynden verwierf. Het stond toen bekend onder de naam ‘Grote en Kleine Sluis of Slaus’. Maar door de nationalisering van de kloostergoederen op het einde van de 18de eeuw werden ze verkocht en kwamen ze in privé bezit. Waarschijnlijk werden ze als visvijvers gebruikt. Bij de opmaak van de Vandermaelenkaart (rond 1850) waren de meeste percelen rond de vijvers al naar naaldbos omgezet. Elke vijver was door dijkjes omgeven. Merkwaardig is dat het vijvercomplex in de tweede helft van de 19de eeuw nauwelijks op topografische kaarten zichtbaar is. Raakte het in onbruik in die periode? In elk geval verscheen het complex in volle glorie op de topografische kaarten van de 20ste eeuw.

Landschappelijke context

Het vijvercomplex ligt op de samenvloeiing van de Bezoens- en Zutendaalbeek, die beide op de zuidwestelijke rand van het Kempisch plateau ontspringen. Het maakte in het verleden deel uit van het heidelandschap dat op de rand van het plateau door verschillende beekvalleien was versneden. Vochtige heide overwoog. Van nature kwamen hier verschillende vennen voor. Door voortschrijdende menselijke occupatie van de lager gelegen gebieden rond de beken sinds de middeleeuwen kwamen de vijvers op de rand van het in cultuur gebrachte landbouwareaal en de heide te liggen. Door de omvorming van heide naar naaldbos raakte de omgeving van het vijvercomplex sinds het begin van de 19de eeuw gaandeweg meer bebost. Heden zijn de vijvers onderdeel van het natuurreservaat Munsterbos.

Rond het midden van de 19de eeuw bestond het complex uit 10 aan elkaar geschakelde vijvers, met een totale oppervlakte van 12 ha. Dijkjes scheidden de vijvers van elkaar. De huidige structuur gaat duidelijk terug op het oudere vijvercomplex, hoewel de vijvers nu meer verland zijn. Rietkragen, wilgenstruwelen en gagelstruiken komen op de randen voor. In beheer door Natuurpunt, die het gebied herinricht en er aan heideherstel doet.

  • Kaart van Villaret, Carte topographique de la partie de la Belgique comprise entre Gand et Tournay, Maestricht et Liège, levée par Villaret, Ingénieur du Roi, 1745-1748, Institut National de l’Information Géographique et Forestière-Saint-Mandé (France), CH 292, schaal 1:14.400.
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
  • Gereduceerde Kadasterkaart van België, Ministerie van Financiën, uitgegeven tussen 1845-1855, schaal 1:20.000.
  • Topografische kaart van België, Philippe Vandermaelen, uitgegeven tussen 1846-1854, schaal 1:20.000.
  • Topografische kaarten van België, Krijgsdepot: Eerste editie uitgegeven tussen 1865-1880, schaal 1:20.000. Herziening, Militair Cartografisch Instituut: tweede uitgave, 1880-1884, derde uitgave 1889-1900 en herziening derde uitgave 1900-1930, schaal 1:20.000.
  • Kaart van België, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven tussen 1928-1950, schaal 1:20.000.
  • Kaart van België, Militair Geografisch Instituut, uitgegeven tussen 1949-1970, schaal 1:25.000.
  • Rijksarchief Hasselt, Munsterbilzen, oorkonden, nr. 288: verkoop van het 40 bunder tellende terrein genaamd ‘groote en de kleine sluyse’ aan het kapittel, 1759.
  • Kadasterarchief Limburg, Ministerie van Financiën, Patrimoniumdocumentatie, Primitief kadaster (1834-1844), Sectieplannen en Leggers 208 en 209, Munsterbilzen.

Auteurs: Verboven, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Vijvercomplex in Munsterbos [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/302866 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.