In de vallei van de Abeek in Meeuwen-Gruitrode ligt de schans van Plokrooi, een hoekig, door een gracht omgeven stuk grond. Het water in de grachten wordt door de Abeek op peil gehouden. In de beekvallei overwogen traditioneel zeer natte hooilanden met houtkanten, een geschikte omgeving voor de inplanting van een schans omdat het terrein moeilijk doordringbaar was.

Dergelijke constructies worden ook vluchtschans of boerenschans genoemd, omdat ze in periodes van troebelen in het verleden een veilig toevluchtsoord boden aan families in kleine gehuchten op het platteland. In Limburg komen dergelijke schansen vaker voor, zowel in Belgisch als Nederlands Limburg. Hun oprichting wordt meestal geassocieerd met de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) of met de Spaans-Franse oorlogen die daar op volgden (1649-55, 1665-68), toen rondtrekkende troepen de streek onveilig maakte. Het toenmalige prinsbisdom Luik waartoe het graafschap Loon behoorde, streefde neutraliteit in het conflict na, maar daardoor werd het een passagegebied voor militairen van allerlei slag. Vooral de Lotharingse troepen hadden een hele slechte reputatie van plunderingen, inkwartieringen en opeisingen bij de burgerbevolking. Tegen die strooptochten organiseerden verschillende, kleine plattelandsgemeenschappen hun eigen veiligheid. Als er gevaar dreigde, trokken ze zich terug in hun verschansing in een dicht begroeid deel van een beekvallei die doorgaans goed aan het zicht was onttrokken.

In die context ontstond ook de schans van Plokrooi. De oudste, ons bekende schriftelijke vermelding van de schans dateert van 1726 (Rijksarchief Hasselt): de inwoners van Plokrooi “s’en sont servis d’azile ... comme par une voye couverte entre les hayes des heritages circonvoisins se pouvoir retirer avec leur betail et meubles en tems de guerre et des courses militaires à une forteresse villageoise batie au bout d’iceluy” (Rijksarchief Hasselt). Er is een oudere vermelding uit 1675 (Hansay 1931, 218) van een schans in Meeuwen, maar die slaat waarschijnlijk op de schans van het gehucht Bernheide in Meeuwen. Het gehucht Plokrooi behoorde tot Wijshagen, dat pas in 1970 met Meeuwen fuseerde.

Het trapeziumvormige terrein was omgeven door een gracht, met daarrond oorspronkelijk een wal van opgeworpen aarde, versterkt met palen, vlechtwerk en een poort met ophaalbrug (Geerkens 1984, 21). Het binnengedeelte was ingedeeld in kleine percelen, al dan niet van kleine schanshuisjes voorzien. Goed verscholen achter een dichte houtkant, onzichtbaar voor voorbijtrekkende plunderende troepen, lag een perceel van ruim 1 ha waarop de bewoners van Plokrooi zich in oorlogstijd konden terugtrekken (Vliegen 2011, 61). Er was plaats voor een achttal gezinnen, wat voor het toenmalige gehucht Plokrooi toereikend moet zijn geweest. Op het digitale terreinmodel zijn de contouren van het perceel nog zichtbaar in het microreliëf. Van de wal zijn er geen sporen meer, maar de grachten aan twee zijden van het schanslichaam zijn nog zichtbaar. Op het terrein zelf is de schans moeilijker te herkennen, omdat hij door een hek afgesloten ligt van de straat, te midden een omgeving van weekendhuisjes en vijvers. Nog altijd ligt de toegang langs de Schansdijk, één van de weinige wegen die de vallei van de Abeek doorkruist.