Woonhuis met achterin gelegen danszaal, ontworpen in 1925 door A. Meuleman. Het interieur van de danszaal is volledig bekleed met betegeling door Maison Helman Céramiques d’Art. Volgens de bouwaanvraag zou de zaal 'Danspaleis Thalia' heten, maar uiteindelijk werd voor de naam 'Bristol' gekozen. In 1932 werd de danszaal omgevormd tot cinema onder de naam 'Agora Palace', nadien 'Ciné(ma) Agora'. Vanaf 1969-1970 werd de voormalige danszaal uitgebaat als buurtsupermarkt 'Discount Profi', terwijl in het woonhuis/handelspand 'Café Bristol' was ondergebracht. De gelijkvloerse verdieping aan de Hundelgemsesteenweg werd in 1983 volledig verbouwd waarbij de doorgang naar de voormalige danszaal/cinema geïncorporeerd werd in het café.

Historiek

De bouwaanvraag voor de bouw van een danszaal met woonhuis door Désiré De Backer – De Groote dateert van december 1924, waardoor de bouw van het complex vermoedelijk pas in 1925 aanving. De keuze viel op een diep en smal perceel aan de 'Botermarkt' (pleinvormige verbreding van de Hundelgemsesteenweg) waar zich voorheen een eenlaags arbeidershuis bevond. Architect Alexander Meuleman ontwierp het woonhuis met een rechtstreekse toegang tot een achterliggende danszaal. De danszaal is volledig voorzien van een decoratieve betegeling door de befaamde Belgische tegelproducent Maison Helman Céramiques d’Art. Onder het balkon van de danszaal werd een tegel aangetroffen met signatuur van de aannemer "Vereecken-Misson & Cie - Entrepeneurs – Gand – 1925" die vermoedelijk de tegels plaatste en mogelijk het volledige bouwproject voor zijn rekening nam. Reeds in 1926 werd de gelijkvloerse verdieping van het woonhuis omgevormd tot handelspand. Een winkelpui met glas-in-loodramen in art-decovormgeving verving de oorspronkelijke toegangsdeur en venster. Doordat de handelsruimte de volledige gelijkvloerse verdieping inpalmde, bouwde men de nieuwe keuken achter het woonhuis, bovenop de doorgang naar de danszaal. De danszaal bleef slechts kort in gebruik en werd in 1932 omgevormd tot cinema, een gangbare praktijk in het interbellum. Gezien de veranderingen in de uitgaans- en ontspanningscultuur speelde men eenvoudigweg in op de vraag. Dancings waren met hun houten vloeren en podium nu eenmaal perfect aanpasbaar aan andere vormen van vermaak zoals rolschaatsen of cinemavertoningen. Het huidige gevelopschrift "Agora Palace" dateert uit deze periode. Uiteraard bracht de omvorming tot cinemazaal enkele interne wijzigingen met zich mee. Er kwam een einde aan de buurtcinema in 1968-1969 waarna het pand opnieuw twee gescheiden functies kreeg. In het woonhuis/handelspand bracht men een café onder die de naam "Bristol" droeg. Men greep dus terug naar de oorspronkelijke benaming van de danszaal, al dan niet bewust. De oorspronkelijke winkelpui uit 1926 bleef aanvankelijk behouden. De rechtstreekse toegang vanaf de Hundelgemsesteenweg liet toe dat in de cinemazaal een afzonderlijke functie werd ondergebracht. Buurtsupermarkt 'Discount Profi' nam er zijn intrek, waarop het portaal aan de straatzijde een nieuwe omlijsting kreeg in natuursteen. Boven de ingang kwam een moderne luifel en tegen de voorgevel werd een grote lichtreclame geplaatst. De buurtsupermarkt sloot in 1986 de deuren, waarna het woonhuis en café opnieuw met de zaal werden verenigd. Het jaar nadien besliste men om de doorgang naar de zaal te supprimeren, waardoor het café kon uitbreiden over de volledige begane grond. De winkelpui uit 1926 en het portaal van de supermarkt uit 1969 maakten plaats voor een volledig vernieuwde begane grond met een gevelparement in rode baksteen. De gevelafwerking op de verdiepingen bleef wel behouden. De danszaal is sinds 1987 aan de zijde van de Hundelgemsesteenweg alleen nog toegankelijk via interne verbindingen. Via een rijwoning in de Weldadigheidstraat is een rechtstreekse toegang naar de zaal op de begane grond. Het is onduidelijk wanneer deze laterale toegang precies werd gecreëerd.

Beschrijving

Woonhuis en danszaal

De rijwoning telt drie bouwlagen en twee traveeën onder een zadeldak (nok evenwijdig aan de straat) met pannen. De gelijkvloerse verdieping werd omstreeks 1987 volledig verbouwd waarbij de oorspronkelijke gecombineerde functie van woonhuis en toegang tot de achterliggende danszaal niet meer af te lezen is. De gevel is ter hoogte van de gelijkvloerse verdieping opgetrokken in een moderne rode baksteen en is voorzien van een groot rechthoekig venster in de linkertravee en een beglaasde deurpartij in de rechtertravee. Een horizontale gevelreclame in witte kunststof markeert de overgang naar de bovenliggende verdiepingen. Het gevelparement van de tweede en derde bouwlaag is opgetrokken in witte geglazuurde bakstenen in kruisverband, onder een houten kroonlijst. De gevel wordt gedecoreerd met een brede gecementeerde band voorzien van onder meer vier identieke, gestileerde florale motieven gevat in een vierkant, in art-decovormgeving. Beide traveeën worden op de verdiepingen gemarkeerd door flankerende pilasters met gecementeerde kapitelen met art-decomotieven als ovale medaillons. De smallere rechtertravee springt ten opzichte van de linkertravee licht naar voren en wordt geprononceerd met een gevelbekroning die de geprofileerde kroonlijst doorbreekt. De hoger oplopende gevelbekroning is eveneens gecementeerd en draagt in reliëf de naam "AGORA PALACE", gevat tussen kapitelen met accoladevormig motief en een latei met parallelle verticale groeven. Van onder het huidige gevelopschrift uit 1932 komt een oudere ornamentering tevoorschijn. Vermoedelijk betreft dit het oorspronkelijke opschrift "Bristol" boven een golvende parellijst, zoals nog te zien is op de bouwaanvraag van 1924. De geveltop is sinds 1995-1997 afgevlakt maar was oorspronkelijk afgewerkt met een gebogen bovenstuk met een centraal verlichtingselement dat de gevelreclame verlichtte. De tweede en derde bouwlaag worden doorbroken door telkens twee rechthoekige vensters met arduinen onderdorpel waaronder een vlakke cementering werd aangebracht. De gecementeerde bovendorpels worden afgewerkt met een golvende parellijst. Het houten schrijnwerk verwijst door haar drieledige, verticale onderverdeling naar de oorspronkelijke raamindeling, maar dateert vermoedelijk uit 1987 en is dus niet origineel. Het oorspronkelijke schrijnwerk op de eerste verdieping bestond volgens de bouwaanvragen uit drielichten waarbij elke raamdeel voorzien was van een drieledig bovenlicht met centraal (vermoedelijk gekleurd) reliëfglas. Omdat ze steevast binnenin de restruimte van het bouwblok werden ingeplant, ligt de architecturale nadruk bijgevolg bij interbellum-danszalen vooral op het interieur en de voorgevel. De eigenlijke zalen werden opgetrokken volgens de goedkope industriële constructietechnieken van magazijnen, winkelgalerijen en fabrieksgebouwen. Men bouwde met draagelementen in gietijzer en later beton, gecombineerd met dunne niet dragende zijwanden en een eenvoudige dakconstructie. De zenitale verlichting werd verzekerd via ‘lanterneaus’ (of daklichten). De eenbeukige zaal wordt gestructureerd door een balkon aan de zijde van de Hundelgemsesteenweg en een podium aan de overzijde van de zaal. Tussenin lag de dansvloer, die steevast verzonken was in de vloer om een duidelijk onderscheid te maken tussen dansers en toeschouwers. Het rechthoekige open grondplan was bouwkundig de evidente keuze en liet een vrije invulling en aankleding van de interieurs toe. Veel hing af van de standing van de zaal, die uiteraard verschilde naargelang de stedelijke context en het doelpubliek. In danszaal Bristol koos men voor een bijzonder luxueuze afwerking waarbij het volledige interieur werd voorzien van een decoratieve betegeling. De interieurafwerking werd geleverd door de befaamde keramiek-producent Maison Helman uit Sint-Agatha-Berchem, die bekend stond om zijn decoratieve tegeltableaus of tegelpanelen. Op de plannen bij de bouwaanvraag is te zien dat de zaal voorzien werd van acht grote tegeltableaus in de zaal en vijf kleinere in de ruimte bovenop het balkon. De danspartijen werden in de betere zalen opgeluisterd door een orkest, terwijl de meer volkse danszalen steevast van een dansorgel waren voorzien. Dit soort orgels waren imposante machines die verschillende instrumenten automatisch bespeelden en zo een orkest overbodig maakten. Het dansorgel werd gezien als het uithangbord van de zaal en kon de volledige achterwand van de zaal beslaan. Soms werd het dansorgel op een podium geplaatst, zoals vermoedelijk het geval was in danszaal Bristol.

Decoratieve betegeling

De decoratieve betegeling werd tijdens de omvorming tot cinema overschilderd. Door waterinfiltratie en een recent bouwhistorisch onderzoek (2016) zijn bepaalde tegels vrijgelegd. Over de iconografie valt nog maar weinig met zekerheid te stellen, omwille van de beperkte oppervlakte van vrijgelegde tegels. In ieder geval is met zekerheid geweten dat het Maison Helman de tegels heeft ontworpen. Een signatuur bevindt zich in de rechter benedenhoek van één van de grote tableaus en leest "Mson [Maison] Helman Bruxelles – Berchem Ste [Sainte] Agathe – Céramiques d’Art". En tweede signatuur met identieke vormgeving bevindt zich onder het balkon, dichtbij de voormalige ingang tot de zaal. Hier vinden we de naam van de aannemer terug, "Vereecken-Misson & Cie – Gand 1925 – Entrepreneurs".

De onderbouw bestaat vooral uit verschillende types monochrome tegels in diverse kleuren, zoals hierboven beschreven. We vermelden ook het fries met art-decomotief in de zone met oranjekleurige tegels. Het betreft een gestileerd floraal motief in oker, geel, groen, beige en bruine kleuren.

Voor zover de tegels zijn vrijgelegd, vindt men op de penanten vooral florale motieven terug. Elke penant lijkt een verschillende bloemsoort af te beelden, soms zelfs meerdere binnen één kader. We onderscheiden onder andere rozen, pioenen, Oost-Indische kers, gele irissen en mogelijk ook rododendrons of azalea’s.

De centrale tegeltableaus hebben (ten minste in drie gevallen) centraal menselijke of allegorische figuren, gesitueerd in diverse landschappen:

• Op één tableau is een zomers berglandschap te zien met een centrale waterpartij. Op de oever wandelt een blootvoetse figuur in een rood-roze gewaad (alleen de voeten zijn zichtbaar). De figuur is geflankeerd door roze pioenen, gele en rode rozen en een blauwe pauw. Op de achtergrond is een zuil met vaas afgebeeld.
• Een ander tableau toont een winterlandschap. We zien een tak die bedekt ligt met een dik pak sneeuw.
• Nog een ander tableau toont een grasperk met gele irissen, een bloem die vaak bij water voorkomt. Mogelijk gaat het hier om een watertafereel.
• Op slechts één van de tableaus is een (bijna) volledige figuur te zien. Het betreft een jonge vrouw met golvende goudbruine haren. Ze is gekleed in een lichtblauwe jurk die aan de borst en om haar middel is dichtgeknoopt met roze linten. Om haar nek wappert een blauwe sjaal. De figuur is dynamisch voorgesteld en wordt bespeeld door de wind. Tegen de linkerschouder rust een houten staf met witte druiven en perziken.
• Op een volgend tableau is de okerkleurige mantel te zien van een centrale figuur. Deze mantel heeft een blauwe voering en zwarte en rode onderdelen. Onderaan en aan de rechterzijde van het tableau is donkergroen gras of riet en mogelijk ook water te zien.
• Van een laatste tafereel is alleen een kleine zone tegen de bovenrand van het tableau vrijgelegd. We zien twee parallelle rechthoekige balken. De onderste balk is voorzien van een opschrift waarvan alleen de letters "…N OV…" te lezen zijn.