erfgoedobject

Winkelwoonhuizen De Houdvast

bouwkundig element
ID
304876
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/304876

Juridische gevolgen

Beschrijving

Twee, als een ensemble ontworpen, gekoppelde winkelwoonhuizen in eclectische stijl, in 1908 gebouwd op de plaats van de bekende 18de-eeuwse herberg De Houdvast. Het rechter winkelpand nam deze historische naam over. De twee winkels werden gebouwd in opdracht van de in Merksem gevestigde Arthur Lambeau-Van Mol, volgens de kadastrale bronnen 'stouwer' van beroep.

De schuur van de herberg werd tezelfdertijd vervangen door de aanpalende nieuwbouw 'Den Goeden Koop' met kruidenierswinkel (nummer 150), waarmee de twee winkelpanden een kenmerkend begin-20ste-eeuws ensemble vormen. Een oorspronkelijk bouwplan werd niet gevonden, waardoor de ontwerper niet gekend is.

De winkelwoonhuizen liggen aan het oudste tracé van de Bredabaan, in de 17de eeuw aangelegd over de oude binnendijk van Dambrugge naar Merksem. De aan weerszijden van de straat gelegen laat-18de-eeuwse herbergen De Houdvast en Laatlos markeerden oorspronkelijk de ingang van het dorp. Samen met de nummers 137 en het aanpalende nummer 150 vormt het nog één van de zeldzame herkenbare en gaaf bewaarde vroeg-20ste-eeuwse bakstenen gevels in het gedeelte ten zuidwesten van de Minister Delbekelaan, waarvan ook het oorspronkelijke gevelopschrift nog aanwezig is (zie ook nummer 150 en het tegenover gelegen pand Gasthuishoevestraat 2).

Twee bouwlagen hoog, onder een met pannen gedekt zadeldak waarvan de nok evenwijdig aan de straat georiënteerd is, is het ensemble samengesteld uit twee woonhuizen van telkens twee traveeën met een verbouwde winkel- (nummer 152) en cafépui (154).

In de vrijstaande verankerde bakstenen zijgevel langs de pas in 1957 geopende Jaak Coveliersstraat, is de oude scheimuur van de 18de-eeuwse herberg bewaard, met in de punt het jaartal 1776 in gesmoorde baksteen en boven de twee smalle vensteropeningen onder steekbogen op de begane grond, een rondboogvormig zoldervenster, alle gedicht.

De voorgevel heeft een integraal begin-20ste-eeuws karakter, waaraan de 18de-eeuwse oorsprong niet af te lezen is. Aan de hogere wit geschilderde blauwe hardstenen plint, met ingewerkte vensterdorpels in het nummer 152 en kwarthol geprofileerd in het nummer 154, is later een thans zwart geschilderde lage plint in granito toegevoegd, ook aangewend voor de toegangstreden. Daarboven zijn de voorgevels volledig bepleisterd en wit geschilderd, verlevendigd met schijnvoegen in de pui. Tussen de verdiepingen is de gevel horizontaal geleed door een fries tussen doorlopende blauwe hardstenen cordonlijsten, waarin ook de dorpels op de eerste verdieping opgenomen zijn.

Het linker pand op nummer 152 wordt gekenmerkt door een opvallend fries onder de kroonlijst. De fries is versierd met arabesken en hoornen des overvloeds, centraal met opstijgende arend in hoogreliëf. Het pand had oorspronkelijk een houten winkelpui met centrale deur tussen twee winkeluitstalramen op de begane grond. Nu echter is die aangepast tot drie gekoppelde vensteropeningen, met rechts daarvan de smalle toegang tot de woonverdieping. De verdieping heeft twee regelmatige vensteropeningen gescheiden door een blind spiegelboogpaneel.

De klemtoon van het ensemble ligt op de centrale travee behorend tot het rechter pand op nummer 154, met de huisnaam 'De Houdvast'. De centrale travee is bekroond met een door gebogen en geometrische spaarvelden gekenmerkte puntgevel, in de top met als letter 'L' versierde ankerspie die vermoedelijk verwijst naar de bouwheer. De pui is geopend door een smallere toegang rechts en twee symmetrische deuropeningen rechts. Ook dit pand heeft een opvallende reliëfversiering: in de fries boven de pui is de puntgevel versierd met een reliëf met een mythologisch tafereel van Hercules en de Nemeïsche leeuw. Daarboven zit een drielicht dat in de gevelpunt bekroond is met een halfrond balkon versierd met fraai loofwerk op de basis en met een verzorgde gebombeerde metalen balustrade. Het balkon is ontsloten door een vensterdeur met rondbogig bovenlicht. De schouderstukken van de puntgevel zijn bekroond met natuurstenen vazen, waarvan het rechtse exemplaar beschadigd is. De oorspronkelijke topbekroning is verdwenen. De rechter travee draagt het kenmerkende gevelopschrift 'DE HOUDVAST' in art-nouveaustijl, met daarboven een rechthoekige vensteropening identiek aan deze van het nummer 152, bekroond met een blinde, onversierde fries. De kroonlijsten zijn bekleed met kunststof, waaronder mogelijk nog de oorspronkelijke houten exemplaren bewaard zijn.

Het oorspronkelijke houten en wit geschilderde deur- en vensterschrijnwerk is nog bewaard in de toegang van het nummer 152, en op de verdieping.

  • Kadasterarchief Antwerpen, Kadastrale leggers Antwerpen, afdeling XL (Merksem), artikel 542, 1691.
  • Kadasterarchief Antwerpen, Mutatieschetsen Antwerpen, afdeling XL (Merksem), 1907/42.
  • CAUBERGHS F. 1978: Bredabaan, levensader van Merksem, Merksem, 71, 105-106.
  • HORIONS L., JACOBS E., STEVENS M., VAN LONDERSELE L. e.a. 1992: Merksemse Nostalgie in Prentkaarten, Merksem, 25-26.

Auteurs: Van Severen, Elke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Winkelwoonhuizen De Houdvast [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/304876 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.