erfgoedobject

Gekoppelde eclectische burgerhuizen

bouwkundig element
ID
304911
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/304911

Juridische gevolgen

Beschrijving

Gekoppelde en gespiegelde eenheidsbebouwing van twee burgerhuizen in een eclectische stijl met neotraditionele inslag, volgens de kadastrale bronnen omstreeks 1914 gebouwd in opdracht van twee verschillende in Merksem gevestigde aannemers. Ze maken deel uit van een vrijstaande rij van drie aaneengesloten woningen, waarvan het uiterst rechtse nummer 34 afwijkt in het gevelontwerp en de algemene volumeopbouw, maar in de toepassing van gevelbanden en pseudohijsbalkgaten stilistisch aansluit bij de nummers 34 en 36. Het nummer 38 werd samen met de aanpalende nummers 40-44 voor verkoop opgetrokken in opdracht van Louis De Schutter-Daniels; het nummer 36 voor de in de Du Chastellei gevestigde Hendrik Rooms. Aangenomen kan worden dat ze minstens instonden voor de uitvoering, maar mogelijk ook voor het ontwerp. Louis De Schutter-Daniels realiseerde in Merksem enkele jaren nadien onder meer ook de Cinema Astoria in Merksem.

Samen met de nummers 30 tot 34 en 40 tot 44 vormen de gekoppelde en half vrijstaande woonhuizen de oudste, vooroorlogse kern van de Du Chastellei, waarmee ze een opvallend en verzorgd ensemble vormen in een eclectische en cottagestijl die ook de gelijktijdig opgetrokken villa’s langsheen de Bredabaan kenmerken. De bebouwing van de verkavelde gronden van de familie De Vinck-de Wesel tussen de Du Chastellei en de Rerum Novarumlaan, zou zich voornamelijk doorzetten na de Eerste Wereldoorlog met rijwoningen in een veelal conventionele art-deco- of gematigde modernistische stijl.

De vandaag merendeels verharde voortuinen waren oorspronkelijk van de straat gescheiden met een thans volledig verdwenen metalen hekwerk. De twee gekoppelde woonhuizen zijn telkens twee traveeën breed en twee bouwlagen hoog onder een zadeldak gedekt met aangepaste kunstleien en dakpannen. Ingedeeld in een voor het enkelhuis typerende smalle toegangstravee en een brede risaliterende venstertravee, is deze laatste bekroond met een puntgevel. De linker woning is half vrijstaand, nummer 38 is een rijwoning.

Aanvankelijk hadden beide voorgevels een identiek, gespiegeld gevelschema. In het boven de plint volledig gecementeerde parement van het nummer 36 is dit aangepast tot kleinere, rechthoekige deur- en vensteropeningen. Rustend op een geprofileerde blauwe hardstenen plint, is de gevel van het nummer 38 opgetrokken uit platvol gevoegde rode baksteen in kruisverband. Contrasterend zijn witte brikken aangewend voor de speklagen, de vensteromlijstingen, de pseudo-negblokken en –consoles onder de daklijst, en de borstweringen. Witte natuursteen is toegepast voor de cordon- en daklijst, de als doorlopende waterlijsten uitgewerkte vensterdorpels, de hoek- en sluitstenen van de rondboogopeningen en steekboog op de verdieping, de lateien, de schouderstukken en de gevelbekroning. Naast de plint zijn ook de toegangstreden uitgevoerd in blauwe hardsteen.

Horizontaal geleed door gevelbanden in witte brikken en cordon- en dorpellijsten in witte natuursteen, heeft de gevel in de toegangstravee smalle rondboogvensters, met boven de brede houten wit geschilderde bakgoot een dakkapel met tentdak en eenvoudige houten omlijsting en consoles. De nadruk ligt op de venstertravee, met boven een rondboogvenster op de begane grond een kruisvenster of drielicht met tussendorpel, latei en monelen in witte natuursteen, waarvan het centrale licht lager uitgewerkt is en afgesloten is met een aangepaste balustrade. De met pseudo-negblokken omgeven openingen hebben in de ontlastingsbogen centrale sluitstenen met bolornament. De schouderstukken van de topgevels van zowel de nummers 36 als 38 hebben voluten en de puntgevels zijn bekroond met witte natuurstenen bolornamenten. De zijgevel van het nummer 38 is volledig blind en gecementeerd.

Het deur- en vensterschrijnwerk is merendeels vernieuwd naar oorspronkelijk of historiserend model. Oorspronkelijk waren de toegangen overdekt met een luifel.

Op de scheiding tussen beide panden bevindt zich ter hoogte van de eerste verdieping op een getrapte sokkel een later toegevoegde Onze-Lieve-Vrouw met Kind, met sterke gelijkenissen aan de beelden aan de Antwerpse Sint-Jacobsmarkt 17 en Oever 16, in serie geproduceerd door Ch. Proost. Het is een variant op het type 'Koningin van de Wereld', waarvan in de Merksemse Sint-Jozefsparochie uit dank voor de vrijwaring van oorlogsgeweld verschillende exemplaren geplaatst werden op het einde of kort na de Tweede Wereldoorlog. De precieze plaatsingsdatum van dit exemplaar blijft echter onbekend.

Uit een verbouwingsplan van het nummer 36 uit 1971 kan worden afgeleid dat de oorspronkelijke plattegrond van de deels onderkelderde woonhuizen met gekoppelde achterbouw de sinds de 19de eeuw in burgerhuizen toegepaste enkelhuisindeling volgt. Op de begane grond bevinden zich naast de inkomhal met trap in enfilade een salon en eetkamer. Een gevelbrede woonkamer scheidt het voorhuis van de smallere door een koer geflankeerde achterbouw met keuken, bijkeuken, bergplaats en wc. Zeker in het nummer 36 werd daartegen later een eetkamer aangebouwd. Op de verdiepingen waren in oorsprong telkens twee kamers geschikt naast de traphal. Van het nummer 36 werd in 1971 de achterbouw deels verhoogd en de indeling op de begane grond aanzienlijk gewijzigd.

  • Kadasterarchief Antwerpen, Kadastrale leggers Antwerpen, afdeling XL (Merksem), artikel 1359, 2109.
  • Kadasterarchief Antwerpen, Mutatieschetsen Antwerpen, afdeling XL (Merksem), 1914/18.
  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers, 3166#55, 103#1080, 103#7594.
  • HORIONS L., JACOBS E., STEVENS M., VAN LONDERSELE L. E.A. 1992: Merksemse Nostalgie in Prentkaarten, Merksem, 101.

Auteurs: Van Severen, Elke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Gekoppelde eclectische burgerhuizen [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/304911 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.