Complex bestaande uit de vroegere paarden- en hondenstallen, wagenhuizen, conciërgewoning en smidse van bakkerij Volkslust, in verschillende bouwfases opgetrokken tussen 1907 en 1912. De gebouwen waren een uitbreiding van de aan de overzijde van de straat gelegen, uit 1903 daterende bakkerij Volkslust, en vormen er nog steeds een ensemble mee dat getuigt van de historische, begin-20ste-eeuwse bebouwing van de straat.

Historiek

Gesticht in 1880 door ondernemer Eugène (Eugeen) Dierckxsens-Wyns (°1852 - †1922), werd bakkerij Volkslust door aanhoudende expansie verschillende malen gedwongen tot het zoeken van een nieuwe locatie, tot aan haar definitieve vestiging in de Van Heybeeckstraat in 1903. De Merksemse bakkerij werd vooral een begrip door het hanteren van een sociaal systeem bij de verkoop van de broden, waarbij afnemers in geval van ziekte onder meer recht kregen op 10 weken gratis brood en gratis geneesmiddelen.

In 1907 werd op een perceel onbebouwde grond de huidige zuidwestvleugel van het complex met honden- en paardenstallen opgetrokken. Kort nadien verwierf de bakkerij ook het ten oosten belendende perceel op de hoek met de Parkweg. Op dat perceel stond een in 1903 opgetrokken woonhuis met bijgebouw, waarvan het woonhuis volgens de kadastrale bronnen geïntegreerd werd in de uitbreidingswerken van 1910. Daarbij werden beide volumes verbonden met een nieuwe noordoost- en dwarsvleugel. In 1910 bestaat het complex uit een U-vormig complex met paardenstallen, twee kamers voor het tuigen van paarden, drie wagenhuizen en een woonhuis, toegankelijk vanuit de Van Heybeekstraat met een centrale toegang tot de binnenplaats. Rechts van de toegang bevond zich de stal uit 1910; links van de toegang werd in 1912 een smidse gebouwd.

Oprichtingsplannen van het complex zijn niet bewaard waardoor de ontwerper niet met zekerheid geïdentificeerd kan worden, maar de gedeeltelijke afbraakwerken van de achterbouw van het hoekperceel voorafgaand aan de verkoop in 1910 werden volgens de kadastrale bronnen uitgevoerd in opdracht van Felix Clessens-Verbaendert, meester-steenhouwer gevestigd aan de Onderwijsstraat (huidige Van Heybeeckstraat) 36 in Merksem. Mogelijk stond hij ook in voor de daaropvolgende bouwwerken en/of het ontwerp.

In 1986-1987 werden de voormalige tot voertuigstallingen omgevormde paardenstallen herbestemd tot feestzaal, en in 2001 werd aan de straat een bijkomend café ingericht.

Beschrijving

Gelegen op de hoek van de Van Heybeeckstraat en de Parkweg, op een nagenoeg vierkant perceel, bestaat het complex uit verschillende rode bakstenen gebouwen geschikt rond een centrale gekasseide binnenkoer.

De toegang tot de binnenkoer en de omliggende gebouwen is gelegen aan de Van Heybeeckstraat, centraal tussen de straatgevels. Er staan twee rode bakstenen hekpijlers uit 1910, onderaan versterkt door ronde stootblokken in blauwe hardsteen. De pijlers zijn versierd met overhoekse muizentandfries en met blauwe hardstenen bekroningen met frontons. Tussen de pijlers bevinden zich twee metalen hekwerkvleugels met als lelies beëindigde spijlen.

Een milieuvergunning uit 1938 geeft de oorspronkelijke functies van de gebouwen weer. Ten westen (rechts) van de ingang bevindt zich een kleine stalvleugel uit 1910, mogelijk voor de honden, geflankeerd door het haaks op de straat ingeplante wagenhuis uit 1907 dat de westelijke zijde van de binnenkoer afzoomt. Ten oosten (links) van de ingang is de smidse uit 1912 gelegen, met daarnaast het woonhuis uit 1903, in gebruik genomen als conciërgewoning. Ten oosten, aan de Parkweg, is de ommuurde koer van het woonhuis gelegen, en het hoge gebouw met de wagenhuizen. De lange vleugel ten zuiden van de binnenkoer ten slotte huisvestte de paardenstallen. Met de overgang naar gemotoriseerd transport werden de stallen en wagenhuizen herbestemd als garages, herstel- en stellingplaatsen.

Opgetrokken in platvol gevoegd rood baksteenmetselwerk in kruisverband, zijn de gebouwen aan de Van Heybeeckstraat één tot twee bouwlagen hoog onder met pannen gedekte zadel- en schilddaken, voorzien van een lage blauwe hardstenen plint met ter hoogte van de toegang in hetzelfde materiaal uitgevoerde bolle stootstenen. Blauwe hardsteen is ook aangewend voor de toegangstreden en de vensterdorpels.

Rechts van de toegang is de kleine stal uit 1910 gesitueerd, Het kleine gebouw bestaat uit twee traveeën en één bouwlaag onder een laag zadeldak. De straatgevel was oorspronkelijk blind, de traveeën gemarkeerd door pilasters en blinde muurvelden met muizentandfriezen. In de eerste travee werd in 2001 een deuropening ingebracht.

De straatgevel van de kleine stal wordt geflankeerd door de drie traveeën brede, opvallende trapgevel van het haaks op de straat georiënteerde wagenhuis uit 1907. De trapgevel sluit in vormgeving aan bij de gevels van de bakkerij en van het restant van de jongensgemeenteschool. De trapgevel is geritmeerd door drie rondboogvormige spaarvelden met tussenliggende pilasters. De trapgevel is bekroond met overhoeks een fioel op een getrapte sokkel en met een bolvormig topornament. In het wagenhuisvolume was zeker vanaf 1966 vooraan een werkplaats voor de schilder ingericht, met magazijn in de aangrenzende stal. In 2001 zijn het vooraan gelegen gedeelte van dit volume samen met de aanpalende voormalige stal omgevormd tot café.

Links van de toegang bevinden zich aan straatzijde de smidse uit 1912. Het gebouw is drie traveeën breed en twee bouwlagen hoog, onder zadeldak. De volledig blinde straatgevel, is net als de straatgevel van de stal gekenmerkt door rechthoekige spaarvelden met muizentandfriezen en deels verankerde lisenen. De smidse werd omgevormd tot bergplaats.

Links naast de smidse staat het woonhuis uit 1903, dat in het complex werd geïncorporeerd als conciërgewoning. Het eigenlijke woonhuis is twee bouwlagen hoog en drie traveeën breed onder een zadeldak met nok evenwijdig aan de straat. In een flankerende lage aanbouw van twee traveeën zitten de wc, het pomphuis en de bergplaats, die liggen langs de open koer van het woonhuis. De straatgevels zijn geopend met regelmatige vensteropeningen onder steekbogen, in het woonhuis verfraaid met eenvoudige bakstenen borstweringen.

De oostelijke vleugels van het complex, aan de zijde van de Parkweg, kregen zover zichtbaar volledig blinde straatgevels. Vooreerst is er de ommuring van de koer van het woonhuis. Links daarvan staat het uit 1910 daterende, hoge volume van het wagenhuis, onder een zadeldak. De straatgevel van het wagenhuis is een onversierde, blinde bakstenen muur.

Ten zuiden van de binnenkoer bevindt zich de oude dwarsvleugel van de paardenstallen, met links daarvan het één bouwlaag hoge volume voor het tuigen van de paarden. De koergevel is geopend door verschillende tot vensters omgevormde poorttoegangen onder metalen liggers. Volgens een bouwaanvraag uit 1986 is dan de paardenstal omgevormd tot een feestzaal met toog en podium, waartoe een nieuw halfrond volume is toegevoegd aan zijde van de koer. In de wagenhuizen zijn daarbij een keuken, sanitair en parkeerruimte ingeplant.

Zowel in de binnen- als buitengevels is het schrijnwerk vervangen. Bewaard bleven daarentegen de metalen, met rozetten versierde liggers van de poort- en vensteropeningen in de zij- en koergevels.