erfgoedobject

Ensemble van drie woningen in cottagestijl

bouwkundig element
ID
305059
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305059

Juridische gevolgen

Beschrijving

Ensemble van drie half vrijstaande woningen in cottagestijl. De bescheiden villa met nummer 228 werd in 1923 gebouwd voor L. Damster uit Borgerhout, naar een ontwerp van bouwmeesters H. Franck en Zoon uit 1922. De gespiegelde meergezinswoningen met nummers 222-224 werden vier jaar later opgetrokken in opdracht van de broers Herman Joseph en Clément Jean Dehu uit Deurne. Het bouwdossier voor deze woningen vermeldt geen architect.

Over het leven en werk van de bouwmeesters Henri e, Leopold Franck is vooralsnog weinig bekend. Vanaf begin jaren 1920 is hun bureau, met zetel in de Poortstraat 18 te Berchem, in Antwerpen actief onder de naam H. Franck en Zoon. Behalve als bouwmeesters promoten vader en zoon zich in hun correspondentie als gezworen landmeters en als hypotheekverstrekkers voor het bouwen van woningen. De villa Damster sluit qua stijl en vormgeving aan bij het reeds geïdentificeerde gezamenlijke oeuvre van de bouwmeesters Franck. Dit omvat vooral stadsvilla's en burgerhuizen in een behoudende cottage- of beaux-artsstijl.

Opgetrokken in een pittoreske bouwstijl vertegenwoordigen de drie cottagewoningen de vrij conventionele smaak van de burgerij in het vroege interbellum. Het nummer 228 behoort tot de oudste bebouwing langs de Boekenberglei. Als ensemble zijn de woningen representatief voor de architectuur die in de jaren 1920 het straatbeeld van de Boekenberglei bezuiden de Drakenhoflaan domineerde.

Met een gevelbreedte van twee bij drie ongelijke traveeën, telt de villa Damster één bouwlaag onder een overkragend pannen zadeldak, dragend op smalle kwartronde consoles en aan beide zijden voorzien van een hellende dakkapel en een karakteristieke hoog oprijzende bakstenen schoorsteen. Een omlopende waterlijst van kops metselwerk en aardewerktegels zorgt voor een subtiele horizontale geleding van de drie gevels. Typisch voor de cottagearchitectuur vertonen de gevels een materiaalpolychromie van bak- en natuursteen in combinatie met houtwerk en bepleisterde gevelvlakken. Alle gevels kregen een verzorgd rood baksteenparement in kruisverband met knipvoegen, rustend op een plint van donkerbruin baksteenmetselwerk die aan de straatzijde is afgewerkt met hoekkettingen in blauwe hardsteen en een geprofileerde lijst in witte natuursteen. Behalve voor de plint is donkerbruine baksteen tevens aangewend voor de vensterstrekken en voor de dubbel gelede rondboogomlijsting van de toegangsportaal in de zijgevel; terwijl witte natuursteen ook werd toegepast voor onder meer vensterdorpels, gebiljoende vensterstijlen, geprofileerde lateien, en sluit- en aanzetstenen. Op de verdieping dient hout voor de vensteromlijstingen, en voor het uitkragend en met pleisterwerk ingevuld stijl- en regelwerk van de zijgeveltop. De asymmetrische gevelcompositie legt aan de straatzijde de klemtoon op de verhoogde en in risaliet uitgewerkte rechtertravee. Deze wordt op de eerste verdieping geaccentueerd door een driezijdige houten erker met zijlichten en beëindigd met een gepleisterde puntgevel met oculus. Op de begane grond zit, net als in de linkertravee, een drielichtvenster. In de zijgevel ligt het accent op het centraal ingeplante en verdiepte rondboogportaal, bereikbaar via een laag bordes met forse hoekbalustrade in witte natuursteen. Verder bepalen enkelvoudige rechthoekige en smalle vensteropeningen de ordonnantie van de zijgevel. Enkel het keukenvenster achteraan is als tweelicht uitgevoerd.

Bij de identieke meergezinswoningen benutte de ontwerper optimaal de onregelmatige vorm van het stompe en achteraan taps toelopende hoekperceel. De half vrijstaande woningen werden opgericht met de perceeldiagonaal als spiegelas, en deelden oorspronkelijk een door zijpoortjes geflankeerde centrale oprij die toegang verschafte tot een overhoeks ingeplante garage in de lage achterbouw. De brede oprij is heden door een tuinmuur opgesplitst en de zijpoorten maakten plaats voor individuele opritten. De architectuur van de woningen werd afgestemd op die van de reeds bestaande villa ernaast. De cottagestijl is echter versoberd toegepast en met aanwending van goedkopere materialen. Horizontaal geleed door kordons, muurbanden en een kroon- en daklijst tellen de twee traveeën brede woningen twee en een halve bouwlaag onder een pannen mansardedak. De lijstgevels, rustend op een lage plint van blauwe hardsteen, zijn opgetrokken uit rood baksteenparement in kruisverband met knipvoegen. Aan de straatzijde kreeg het mansardeniveau een pleisterlaag. Muurbanden, kordons, consoles, vensteromlijstingen en andere decoratieve accenten, het stijl- en regelwerk incluis, werden uitgevoerd in simili-pierre op een drager van baksteen of beton. Ook bij de meergezinswoningen legt de asymmetrische gevelcompositie de klemtoon op de brede zijtravee in risaliet. Deze travee, axiaal van opzet, omvat een groot omlijst venster onder een met leien gedekte rechthoekige erker met zijramen, en wordt beëindigd door een mijtervormige geveltop met laag dakvenster. Bij nummer 226 behield de geveltop zijn houten beschot, windveren en waaierende makelaar. Bij nummer 224 zijn windveren, daklijsten en beschot vervangen door of bekleed met kunststof. De smalle zijtravee telt op elke verdieping één klein venster ter verlichting van de trapzaal. Van deze ondiepe travee is de zijgevel blind uitgevoerd, op een verhoogde toegangsdeur na.

Van de nummers 224-226 is het oorspronkelijke houten deur- en vensterschrijnwerk volledig vernieuwd. Bij het nummer 228 zijn aan de straatzijde de houten kloosterkozijnen van de drielichtvensters bewaard. De smeedijzeren poorten van de oprijlanen en zijtoegangen zijn bij de drie woningen verwijderd.

Volgens het bouwplan beantwoordt de quasi vierkante plattegrond van het nummer 228 aan de typologie van de stadsvilla, opgebouwd rond een centrale traphal en een inkomhal die gebruik makend van de half vrijstaande positie van de woning een zijdelingse inplanting kreeg. De begane grond wordt aan de straatzijde ingenomen door een suite van eetplaats (links) en salon (rechts). Achter de salon ligt een studeerkamer die via een betegelde veranda uitgeeft op de tuin. In de linkertravee zit aan de tuinzijde de keuken, door de hal gescheiden van de eetplaats. De eerste verdieping groepeert rond de traphal vier slaapkamers: twee vooraan en twee achteraan. Boven de inkomhal situeert zich de badkamer. Het dakniveau is bereikbaar via een vaste trap en telt een mansarde en twee zolders. Onder de hal en de keuken liggen een provisieruimte en kolenkelder.

De meergezinswoningen zijn volgens het bouwplan identiek opgedeeld in twee wooneenheden, ontsloten door een gemeenschappelijke trapzaal die de volledige zijtravee inneemt. Op de eerste verdieping verlengt een betonnen uitbouw onder leien dak de traphal; een markante constructie die toelaat om de achteraan ingeplante keuken buitenom te betreden. Op de begane grond zit in de hoofdtravee een enfilade van twee kamers, te gebruiken als slaap- en woonruimtes, en een keuken. De keuken geeft uit op de oprijlaan en staat via een binnendeur in verbinding met de garage. Vandaag zijn de garages tot woonruimte omgevormd. Op de eerste verdieping telt de hoofdtravee dezelfde enfilade van twee kamers en een keuken, hier uitgevend op een dakterras boven de garage. Bij het nummer 224 is het terras later overbouwd. De mansardeverdieping, waarvan de ruimten wellicht hoorden bij de woning op de begane grond, omvat twee gekoppelde mansarden. De kelder herbergt telkens twee grote provisiekelders en vier kolenkelders.

  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers, 329#270 (228), 329#2846 (224-226).

Auteurs: Bisschops, Tim
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Ensemble van drie woningen in cottagestijl [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305059 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.