erfgoedobject

Wijk Langbaanvelden

bouwkundig / landschappelijk element
ID
305122
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305122

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Wijk Langbaanvelden
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Naoorlogse parkwijk met 303 sociale koopwoningen en een kinderkribbe (nummers 138 & 155), gerealiseerd door de Grond- en bouwregie van de gemeente Deurne naar een ontwerp van de geassocieerde architecten François Jamagne en Michel Vanderelst uit 1974. Om het project uitvoerbaar te maken werd de voorziene reservatiestrook voor de startbaan van de Deurnese luchthaven over een afstand van 200 meter naar het westen geplaatst. De groenaanleg en centrale binnentuin werden naar verluidt ontworpen door de gerenommeerde landschapsarchitect Jacques Wirtz, die kort nadien in Deurne ook de Bremweide realiseerde. Het kunstwerk van de Nederlandse kunstenaar Job Koelwijn op de grens tussen de Mortselsesteenweg en de luchthaven dateert van 2015.

De gemeentelijke dienst Grond- en bouwregie werd opgericht in 1963, en had een rationeler grondbeleid en een meer op het algemeen welzijn gerichte bouwpolitiek tot doel. Bij de indienststelling in 1965 werd door de gemeenteraad een algemeen onteigeningsplan voor 1.671.322 m2 grond voorlopig goedgekeurd. Tot de vroegste projecten van de regie behoren het industriepark ten noorden van de Bisschoppenhoflaan, en de parkwijk Bosuil met groenzones en sociale voorzieningen. In het daaropvolgende project wijk Langbaanvelden werd in gemeenschappelijke voorzieningen bij de sociale koopwoningen enkel een kinderkribbe voorzien.

François Jamagne en Michel Vanderelst studeerden in de late jaren 1950 af aan La Cambre in het atelier van Victor Bourgeois, en associeerden zich in 1962. Ten tijde van de realisatie van de wijk Langbaanvelden genoten ze reeds een internationale bekendheid dankzij het in 1973 ingewijde kantoorgebouw voor het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen in Luxemburg, naar hun bekroonde wedstrijdontwerp uit 1964 in samenwerking met de Luxemburgse architect Jean-Paul Conzemius. Kort nadien, in 1976, nam de toonaangevende Britse architectuurhistoricus en -criticus Reyner Banham ook Jamagnes onuitgevoerde project voor een kunstmuseum in Antwerpen op in zijn overzichtspublicatie. Van Jamagne en Vanderelst zijn verder een aantal laat-modernistische privé-woningen bekend.

De wijk, ingeplant op een terrein met een onregelmatige plattegrond tussen de grens met Borsbeek, de Borsbeeksesteenweg, de Mortselsesteenweg en de luchthaven van Deurne, is ontsloten langs het bestaande wegennet van de Mortselsesteenweg en de Fort II-straat, maar is intern verdeeld door gebogen en doodlopende straten, die de wijk een intiem karakter geven en bijkomende sociale ruimte creëren. Grote aandacht is uitgegaan naar de groenvoorziening, gekenmerkt door een gevarieerde beplanting en de combinatie van hagen (voornamelijk carpinus en fagus), bodembegroeiing, heesters en bomen van verschillende grootordes. De percelen hebben telkens zowel een voor- en achtertuin, waarop de rij- en eengezinswoningen met garage ingeplant zijn in clusters met gebogen geschakeerde of rechtlijnige en verspringende rooilijnen. De voortuinen hebben een homogene aanleg van een verharding in klinkers, van elkaar gescheiden met plantvakken waarin telkens een lage beplanting (onder meer hedera, symphorycarpos, cotoneaster) gecombineerd met een centraal geplante boom (onder meer prunus, betula, carpinus), gekenmerkt door een grote intussen deels vernieuwde soortenvariëteit.

De woningen hebben een constructie in gewapend beton onder een plat dak en een rechthoekige plattegrond, gekenmerkt door gesloten straatgevels en opengewerkte tuingevels op de begane grond of bel-etage. De wijk is opgedeeld in een noordwestelijk gedeelte (Langbaanvelden) met bel-etagewoningen (types A en B) in clusters georganiseerd rond een centrale binnentuin, en een zuidwestelijk gedeelte (Waasdonk) waar rijwoningen van één bouwlaag en drie verspringende traveeën (type C) omheen twee doodlopende straten geschikt liggen. Aan de ingang van de wijk is hier de kinderkribbe ingeplant.

De centrale begraasde en door bebouwing omsloten binnentuin is van de omringende tuinen afgesloten met hagen en een verhoogd, met bomen bekroond talud, middels doorsteken ontsloten op de centrale as Waasdonk en de twee doodlopende tracés die dit gedeelte van de wijk in noordzuidrichting structureren. De bebouwing is er gekenmerkt door drie bouwlagen hoge en twee traveeën brede bel-etagewoningen met een vooruitgeschoven bovenbouw, die aan straatzijde het portaal overluifelt en aan tuinzijde ruimte creëert voor een terras. Tussen de scheimuren in zichtbeton, hebben de voorgevels op de begane grond een gevelbreed bovenlicht en een garage geflankeerd door een toegang, met zijlicht gescheiden van een gesloten, met hout bekleed gevelvlak met achterliggend toilet. De met houten planken beklede en overkragende bovenbouw is geopend met gevelbrede bandramen, regelmatig onderbroken door twee opendraaiende raamvleugels. De nummers Langbaanvelden 49 tot 78 en 5 tot 30 aan de rand van de wijk zijn afwijkend volledig uitgevoerd in zichtbeton.

De bungalows in het zuidwestelijke gedeelte van de wijk zijn gekenmerkt door verspringende traveeën tussen scheidswanden en -muren in zichtbeton, aan straatzijde gesloten met gevelvlakken en een toegangsdeur in witte glasal. In de diepere rechtse toegangstravee flankeert deze laatste de houten garagepoort, terwijl de vooruitgeschoven en ten opzichte van elkaar verspringende centrale en linkse travee de slaapkamers herbergen, verlicht door regelmatige rechthoekige vensteropeningen met een opendraaiende vleugel.

De bel-etagewoningen hebben op de begane grond een garage, en in de toegangstravee een inkomsas met flankerend toilet, uitgevend op de hal met vestiaire en centrale metalen wenteltrap. Achteraan bevindt zich een gevelbrede hobbykamer, die uitgeeft op de tuin. De bel-etage herbergt een open eet- en zithoek met tussen de straatgevel en wenteltrap een aparte keuken. De zithoek geeft met open tuingevel uit op het terras, die met de tuin verbonden is door een metalen wentelende buitentrap. De verdiepingen hebben telkens twee slaapkamers aan straatzijde en één ruime slaapkamer aan tuinzijde, gescheiden door de badkamer en wenteltrap op het middenplan. De bungalows geven met een naast de garage gesitueerde inkomsas rechtstreeks uit op de hobby- en zitkamer met open plan, gescheiden door een vrijstaande open haard. In de linkse traveeën zijn tegen de gesloten straatgevel drie slaapkamers ingericht, en tegen de opengewerkte tuingevel de open eetkamer en keuken, van elkaar gescheiden door de badkamer en wc. De woningen zijn niet onderkelderd.

Doorheen de jaren zijn verschillende tuinbergplaatsen en veranda’s aangebouwd, maar het oorspronkelijke karakter van de wijk is tot vandaag gaaf bewaard. Plaatselijk zijn evenwel het deurschrijnwerk in glasal, de kantelpoorten, de beglazing of het houten schrijnwerk vervangen, of zijn de gevelplanken vernieuwd in kunststof. Ondanks de aandacht voor het behoud van de oorspronkelijke kleurstelling (wit en bruin) tasten deze ingrepen de ensemblewaarde aan.

  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossier, 627#27615.
  • NOOYENS F. 1982: Geschiedenis van Deurne, Deel 2 (Van 1648 tot heden), Deurne, 829.

Auteurs: Van Severen, Elke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Wijk Langbaanvelden [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305122 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.