erfgoedobject

Ensemble in beaux-artsstijl

bouwkundig element
ID
305130
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305130

Juridische gevolgen

Beschrijving

Geheel van vijf meergezinswoningen in beaux-artsstijl, in 1929-1930 gebouwd door de 'Naamloze Maatschappij Deurne en Borgerhout Uitbreiding' voor vier verschillende opdrachtgevers: nummer 66 voor onderwijzer Gommaar Baeten-Aerts uit Lier, nummer 68 voor voerman Louis Verhoeven uit Borgerhout, nummer 72 voor diamantbewerker Abraham Cardoro-Hermans, en de nummers 64 en 70 voor aannemer Johannes Franciscus Ooms (1894-1942) die op dat ogenblik ook de huizenrij Muggenberglei 162-168 liet bouwen.

Op 13 november 1944 sloeg een V2-bom in op de hoek van de Muggenberglei en Herentalsebaan. Drieëntwintig woonhuizen werden volledig vernield en 95 andere, waaronder de nummers 64 tot 72, geraakten ernstig beschadigd. In 1946 werden de nummers 64-70 in hun oorspronkelijke staat hersteld. Pas in 1949 was de schade aan nummer 72 volledig hersteld. De aard en omvang van de schade is niet uit de archiefbronnen af te leiden.

De Antwerpse bouwpromotor 'Deurne en Borgerhout Uitbreiding' verkavelde in de jaren 1920 en 1930 grote delen van het grensgebied Borgerhout-Deurne tussen ruwweg de Karel de Preterlei en de Muggenberglei. De maatschappij verkocht vooral bouwrijpe percelen maar trad ook op als bouwbedrijf.

De bouwdossiers vermelden geen architect. De ontwerper kan echter geïdentificeerd worden door vergelijking met andere panden in de buurt. Zo zijn er opvallende overeenkomsten met de realisaties van projectontwikkelaar Leopold Goffa, die in de omgeving van de Muggenberglei tientallen woningen liet bouwen in een kenmerkende, naar art deco neigende beaux-artsstijl. Voor Goffa, gevestigd in de Van Lissumstraat, tekende dezelfde anonieme bouwmeester onder andere de huizenrijen Van Havrelei 39-47 en Van Havreplein 7-11, en het sterk gelijkende ensemble Muggenberglei 176-178. De huizenrij Muggenberglei 162-168, opgetrokken in opdracht van Johannes Franciscus Ooms, is eveneens in een identieke stijl gebouwd. Op basis van grote stilistische gelijkenissen en identieke details in schrijnwerk en gevelafwerking in andere, wel te identificeren realisaties, kunnen al deze ontwerpen worden toegeschreven aan architect Benoit J. Dupont, die zelf woonde aan de Van Havrelei 7.

Met een gevelbreedte van twee ongelijke traveeën, tellen de onderkelderde rijwoningen met voortuin elk drie bouwlagen onder een plat dak. De nummers 68 en 70 behielden nagenoeg hun volledige voortuinafsluiting bestaand uit een betonnen plint en een laag sierlijk gesmeed hekwerk. Slechts de tuinpoortjes zijn verdwenen. In de voortuin van de nummers 66 en 72 is een autostaanplaats aangelegd.

Door het consequent aanhouden van materialen, decoratie en verhoudingen vormt de huizenrij een harmonieus geheel. Van de nummers 64, 68 en 70, en de nummers 66 en 72 zijn het bouwschema en de decoratie telkens identiek. Volledig opgetrokken uit witte natuursteen en rustend op een plint in blauwe hardsteen worden de lijstgevels horizontaal geleed door kordons of omlopende erkerlijsten en afgewerkt met een klassiek hoofdgestel, bij de woningen 64, en 68-70 een gecanneleerd fries bevattend. Typisch voor de beaux-artsstijl zijn de natuurstenen balkonbalustrades met vaasbalusters, en de bas-reliëfdecoratie van gestrikte medaillons, guirlandes en chutes ontleend aan de Lodewijk XVI-stijl. Verder worden de gevels verlevendigd met neutenpanelen op de smalle vensterborstweringen, en kregen alle gevelopeningen een geprofileerde latei met pseudosluitsteen als overspanning.

Bij elk van de woningen legt de asymmetrische gevelcompositie de klemtoon op de brede venstertravee in risaliet. Deze travee wordt gemarkeerd door een over twee bouwlagen opklimmende halfronde (nummers 64, 68, 70) of trapezoïde erker (nummers 66, 72) met drie vensters per bouwlaag en met een bekronend balkon, toegankelijk via een deurvenster tussen zijlichten. De smalle toegangstravee zet aan met een verhoogde en verdiepte toegangsdeur en telt op elke verdieping één venster. Een gekorniste houten kroonlijst op modillons beëindigt telkens de gevel. Nummer 72 kreeg een natuurstenen daklijst.

De vervanging van het oorspronkelijke houten schrijnwerk dat gekenmerkt werd door gesmede sierroosters op de dubbele deuren en door een fijne verticale roedeverdeling van de bovenlichten, verzwakt het algemene beeld van de huizenrij. Slechts bij nummer 68 bleef het schrijnwerk intact.

De bouwplannen tonen vijf meergezinswoningen met één huurkwartier per bouwlaag. De plattegrond van de appartementen is gebaseerd op de traditionele enkelhuisindeling die sinds de 19de eeuw standaard was bij de stedelijke burgerwoning en tot ver in de 20ste eeuw doorleefde. In de smalle toegangstravee zit telkens de vestibule met trappenhuis, waarachter zich een keuken en een pomphuis met toilet bevinden. De brede venstertravee wordt ingenomen door een enfilade van twee kamers en een gesloten veranda die bij de gelijkvloerse appartementen wordt verlengd met overdekte koer die uitgeeft op de tuin. Op de verdiepingen wordt de kamer aan de straatzijde geflankeerd door een klein kabinet. Individuele berg- en kolenkelders nemen van elke woning het kelderniveau in. Tegenwoordig zijn de vijf panden als ééngezinswoning in gebruik.

  • Kadasterarchief Antwerpen, Leggers Deurne, Afdeling VI Sectie B, artikels 1721, 2421, 2548 en 2722.
  • Kadasterarchief Antwerpen, Mutatieschetsen Deurne, Afdeling VI Sectie B, 1929/77 en 1930/79.
  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers 329 # 6233, 329 # 18291, 329 # 18292, 329 # 18409 en 626 # 12588.
  • Stadsarchief Antwerpen, Overledenen van de Antwerpse begraafplaatsen 2160 # 74.

Auteurs: Bisschops, Tim
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Ensemble in beaux-artsstijl [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305130 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.