erfgoedobject

Jeugdhuis Vriendschap naar ontwerp van Roger Groothaert

bouwkundig element
ID
305146
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305146

Juridische gevolgen

Beschrijving

Laat-modernistisch jeugdhuis "Vriendschap" opgetrokken binnen de historische motte van het Bisschoppenhof, naar een ontwerp van Roger Groothaert uit 1960 in opdracht van het socialistische Comité Jeugdvrienden Deurne. Tot vandaag is het in gebruik door de jeugdbeweging Rode Valken Deurne.

Roger Groothaert (1928-2007) groeide op aan de Deurnese Ten Eekhovelei, en vestigde zich na zijn studies aan het Sint-Lucasinstituut in Schaarbeek en een korte associatie met Georges Limère opnieuw in Deurne, meer bepaald in zijn eigen ontwerp voor de familie Dehaes aan de Boekenberglei 129. Groothaert was architect, binnenhuisarchitect, stedenbouwkundige en veelzijdig ontwerper van onder meer keramiek, tapijten, meubelen, beeldhouwkunst, affiches, brochures en tijdschriften, wat zijn streven naar het totaalkunstwerk mee verklaart. In dat kader richtte hij samen met Renaat Braem een werkgroep op die de integratie van kunst en architectuur wilde stimuleren, maar die echter kort nadien opnieuw uit elkaar ging. Hij was een actief en geëngageerd lid van verschillende socialistische verenigingen en de BSP (Belgische Socialistische Partij), en trad in 1980 toe tot de Provinciale Commissie voor Monumenten en Landschappen. Als architect was hij vooral actief in het Antwerpse, en evolueerde hij van een ontwerper van privéwoningen in een creatieve modernistische vormgeving naar een specialist in sociale woningbouw, waarvan de wijk Viswater in Berendrecht (in samenwerking met L. Michielsen) en vooral de Antwerpse Vleeshuiswijk de bekendste voorbeelden zijn.

Het in 1960 ontworpen maar slechts in 1964 uitgevoerde jeugdhuis sluit een reeks openbare opdrachten en gebouwen af die hij in de tweede helft van de jaren 1950 en de vroege jaren 1960 realiseerde in eigen gemeente, met name de aanpassingswerken aan het zwemdok en de restanten van de Chinese toren in het Boekenbergpark (1956-1963), de verbouwing van de brandweerkazerne aan de Waterbaan (1958), en de heropbouw van de Expohal in Deurne-Dorp (1959).

De jeugdlokalen bracht Groothaert onder in een vrijstaand en opvallend, volledig rond gebouw, dat zich in de combinatie van open en gesloten gevelvlakken, het gevarieerde materiaalgebruik, en de zichtbaar gemaakte dragende onderdelen toont als een vrije, creatieve naoorlogse interpretatie van modernistische en functionalistische concepten. Geaxeerd op de toegang langs het poortgebouw van het kasteel Bisschoppenhof, presenteert het zich in zijn volle moderniteit zonder toegevingen aan de omringende historische context.

Het twee bouwlagen hoge, volledig witgeschilderde gebouw onder een met roofing bekleed plat dak heeft een cirkelvormige, op de begane grond volledig symmetrische plattegrond met twee terugspringende vlakken, waarin respectievelijk de twee bouwlagen hoge, monumentale toegang tot de verdieping gerealiseerd is, en met achteraan in de basis een besloten schuil- of zitplek, overkraagd door de meer gesloten en door betonnen consoles gedragen bovenbouw, die gemarkeerd is door een zware betonnen waterspuwer onder de daklijst. In deze terugspringende vlakken is de draagstructuur veruitwendigd: een betonnen vloerplaat tussen de begane grond en de eerste verdieping, en bovenaan een houten dakconstructie op kepers. De muurvlakken zijn opgebouwd uit baksteenmetselwerk in halfsteens verband, volgens het ontwerp op de begane grond oorspronkelijk bekleed met breuksteen, maar thans afgewerkt met een cementpleister en ter hoogte van de inspringende geveldelen en de bovenbouw witgeschilderd. Onder de dakrand omsluit een betonnen lijst de volledige bovenbouw, die in de terugspringende toegang ondervangen is door een kolom, en achteraan de betonnen waterspuwer draagt.

De imposante opengewerkte toegang aan westzijde van het gebouw heeft een buitentrap van in het metselwerk opgenomen en op een betonnen, licht gebogen trapboom rustende granieten treden, die toegang geeft tot verdieping met (feest)zaal. Deze is ter hoogte van de opengewerkte toegang verdiept uitgewerkt met een volledig ivoor geschilderde wand van houten stijl- en regelwerk, ingevuld met glasalpanelen en centraal met regelmatige rechthoekige ramen, die om en om verdeeld zijn door een horizontale centrale roede. Het terugspringende gevelvlak verleent zo ruimte aan een buitenterras en rondgang, aan weerszijden afgesloten door claustra (geperforeerde wanden) met eenvoudige repeterende rechthoeken. De achterwand van de verdieping is behoudens een enkel verticaal bandraam onder de waterspuwer volledig blind. In de onderbouw zijn de terugspringende gevelvlakken aan voor- en achterzijde opengewerkt met rijen verticale bandramen, geleed door horizontale roeden en afgewerkt met betonnen dorpels; de volle en meer gesloten delen aan noord- en zuidzijde hebben daarentegen een afzonderlijke buitentoegang geflankeerd door vierkante lichtopeningen met glasdallen en kleinere vensters met smeedijzeren roosters.

Behoudens een vervangen raam en beschadigingen in de glastegelinvullingen is het metalen en houten schrijnwerk in de gevels volledig bewaard. De vensterroosters en smeedijzeren balustrades van de buitentrap en het balkon op de eerste verdieping zijn identiek vormgegeven met eenvoudige verticale spijlen. Aan noordzijde van het gebouw is de oorspronkelijke vlaggenmast en het flankerende rood en blauw geschilderde metalen reliëf met het symbool van de valk bewaard.

Het smalle toegangspad is uitgevoerd in blauwe natuurstenen kasseien, tegen het gebouw aan in waaiervormig patroon gelegd. Aan de achterzijde is de oorspronkelijke betonnen vangkuip voor het hemelwater van de waterspuwer met goot naar de slotgracht van het kasteel bewaard.

De plattegrond toont op de begane grond vier lokalen, gescheiden door twee doorlopende gebogen wanden en met centraal een hal op vierkante plattegrond. De verdieping is ingevuld door een volledig opengewerkte zaal, met een slechts vanuit de binnenruimte (noord) en eveneens via de buitentrap (zuid) bereikbare, door geperforeerde buitenwanden afgeschermde terrassen.

  • Architectuurarchief Vlaanderen, Archief Roger Groothaert, 3.1, dossier Suz. Spanhovenstraat.
  • SPITAELS E. 2004: Roger Groothaert, in: LAUREYS D. (ed.), Bouwen in beeld. De collectie van het Architectuurarchief van de Provincie Antwerpen, Antwerpen, 208-209.

Auteurs: Van Severen, Elke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Bisschoppenhof

  • Is deel van
    Suzanne Spanhovenstraat


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Jeugdhuis Vriendschap naar ontwerp van Roger Groothaert [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305146 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.