erfgoedobject

Ensemble in beaux-arts- en art-decostijl

bouwkundig element
ID
305154
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305154

Juridische gevolgen

Beschrijving

Ensemble van een meergezinswoning in beaux-artsstijl en drie burgerhuizen en een meergezinswoning in art deco. Het geheel werd in 1929 gebouwd door de 'Naamloze Maatschappij Deurne en Borgerhout Uitbreiding' voor vier verschillende opdrachtgevers: nummer 39 voor bankbediende Lionel Van der Avoort uit Borgerhout, nummer 41 voor markeerder Joseph Lenders uit Deurne, nummer 43 voor zeekapitein Jozef Kwickx uit Deurne, en de nummers 45 en 47 voor handelaar Edmond Vermeulen uit Borgerhout. Reeds in 1930 werd nummer 47 door Edmond Vermeulen verkocht aan de Deurnese timmerman Frans Willemen.

Volgens de kadastrale bronnen leden de drie burgerhuizen (nummers 37-43) in 1945 'aanzienlijke oorlogsschade'. Deze schade, waarvan de aard en de omvang niet uit de archiefbronnen af te leiden is, was eind 1945 volledig hersteld.

Het bouwplan voor de nummers 45 en 47 werd opgemaakt voor projectontwikkelaar Leopold Goffa, maar ingediend door Edmond Vermeulen met wie Goffa ook samenwerkte bij de bouw van het ensemble Van Havreplein 7-11. Leopold Goffa liet in de omgeving van de Muggenberglei tientallen woningen bouwen in een kenmerkende, naar art deco neigende beaux-artsstijl. Deze stijl is ook eigen aan de realisaties van de 'Naamloze Maatschappij Deurne en Borgerhout Uitbreiding' die in de jaren 1920 en 1930 grote delen van het grensgebied Borgerhout-Deurne verkavelde. Deze maatschappij verkocht vooral bouwrijpe percelen maar trad ook op als bouwbedrijf. Waarschijnlijk opereerde bouwpromotor Goffa zowel voor eigen rekening als via (zijn vennootschap?) de firma Deurne en Borgerhout Uitbreiding.

De archiefbronnen vermelden geen architect. De ontwerper van het ensemble kan echter geïdentificeerd worden door vergelijking met andere panden in de buurt. Zo tekende dezelfde anonieme bouwmeester voor Leopold Goffa onder andere de sterk gelijkende ensembles Van Havreplein 7-11, Muggenberglei 52-60, en Muggenberglei 176-178. De huizenrijen Muggenberglei 162-168 en Muggenberglei 64-72, (gedeeltelijk) opgetrokken in opdracht van Joannes Franciscus Ooms, zijn eveneens in een identieke stijl gebouwd. Op basis van grote stilistische gelijkenissen en identieke details in schrijnwerk en gevelafwerking in andere, wel te identificeren realisaties, kunnen al deze ontwerpen worden toegeschreven aan architect Benoit J. Dupont, die zelf woonde aan de Van Havrelei 7.

Met gevelbreedtes van twee en drie ongelijke traveeën, tellen de vijf onderkelderde rijwoningen met voortuin elk drie bouwlagen onder een plat dak. De nummers 41, 43 en 45 behielden hun volledige voortuinafsluiting van gesmeed hekwerk. De afsluiting van nummer 45 is opmerkelijk rijker van uitvoering. In de voortuin van nummer 47 is een oprit aangelegd.

Door het consequent aanhouden van materialen, decoratie en verhoudingen vormt de huizenrij een harmonieus geheel. Van de drie art-decoburgerhuizen is het bouwschema identiek. De meergezinswoningen met nummer 45 en 47 zijn afwijkend uitgevoerd. Volledig opgetrokken uit witte natuursteen en rustend op een plint in blauwe hardsteen worden de lijstgevels van de vijf woningen horizontaal geleed door kordons of omlopende erkerlijsten en afgewerkt met een klassiek hoofdgestel met natuurstenen daklijst, nummer 47 uitgezonderd. De ornamentiek is het rijkst bij de twee meergezinswoningen. Bij nummer 45 zijn typisch voor de beaux-artsstijl de natuurstenen balkonbalustrade met vaasbalusters, en de decoratie van gestrikte medaillons, guirlandes en chutes ontleend aan de Lodewijk XVI-stijl. Eerder neigend naar de art deco zijn de florale motieven op de borstweringspanelen van nummer 47. De dubbele vijfpuntige ster op de geveltop van nummer 47 komt als accent ook voor bij de identieke woning Van Havreplein 9, opgericht voor dezelfde bouwheer. Met slechts neutenpanelen op de vensterborstweringen en gecanneleerde panelen in het hoofdgestel, zijn de drie burgerhuizen aanzienlijk soberder afgewerkt.

Bij de drie burgerhuizen, gekenmerkt door rechthoekige gevelopeningen, legt de asymmetrische compositie de klemtoon op de brede venstertravee in risaliet. Deze travee wordt gemarkeerd door een over twee bouwlagen opklimmende driezijdige erker met bekronend smeedijzeren balkon waarachter een drielicht met deurvenster onder een gebogen fronton met schouderstukken. De smalle toegangstravee, beëindigd door een platte daklijst, wordt aangezet door een verhoogde toegangsdeur, waarboven op elke bouwlaag één venster.

Bij nummer 45 ligt de klemtoon volledig op de axiaal opgezette bovenbouw. Afgelijnd door pilasters op een rocaillebasis, wordt de bovenbouw op de eerste verdieping gemarkeerd door een drielichtsbow-window gedragen door voluutconsoles, en op de tweede verdieping door balkon waarachter een drielicht met centrale vensterdeur onder een segmentboogvormige gevelbekroning tussen ezelsruggen in witte natuursteen. In de pui zitten twee grote vensters en verhoogde deuropening. Alle gevelopeningen zijn afgewerkt met een gedrukte boogoverspanning.

Van nummer 47 worden de rechthoekige gevelopeningen individueel geaccentueerd door een boogveld in verdiept reliëf. De asymmetrische gevelcompositie benadrukt de brede venstertravee in risaliet. Deze travee omvat op de begane grond een garagepoort die een dubbel venster vervangt; op de eerste verdieping een trapezoïde erker met drielicht, gedragen door een enkele zware console met diamantkop en bekroond door een balkon; en op de tweede verdieping een drielicht met vensterdeur onder een klokvormige geveltop. De natuurstenen balkonbalustrade is vervangen door een metalen exemplaar. De smalle toegangstravee verenigt een verhoogde toegangsdeur en één venster op elke verdieping.

Het algemene beeld van de huizenrij wordt verzwakt door de verwijdering van het oorspronkelijke houten schrijnwerk dat gekenmerkt werd door gesmede sierroosters op de deuren en door een fijne verticale roedeverdeling van de bovenlichten. Bij de nummers 41 en 45 bleef de dubbele houten voordeur bewaard. Van nummer 45 is het schrijnwerk van het bow-window vernieuwd naar historisch model.

Volgens het bouwplan omvatten de twee meergezinswoningen één huurkwartier per bouwlaag. De plattegrond van de appartementen is gebaseerd op de traditionele enkelhuisindeling die sinds de 19de eeuw standaard was bij de stedelijke burgerwoning en tot ver in de 20ste eeuw doorleefde. In de toegangstravee zit telkens de vestibule met trappenhuis, waarachter zich, in een smallere aanbouw, een keuken en een pomphuis met toilet bevinden. De brede venstertravee wordt ingenomen door een enfilade van twee kamers die bij de gelijkvloerse appartementen wordt verlengd met een veranda die via een betegelde koer uitgeeft op de tuin. Op de verdiepingen is de kamer aan de straatzijde perceelbreed uitgewerkt. Individuele berg- en kolenkelders nemen van elke woning het kelderniveau in. Tegenwoordig zijn beide panden als ééngezinswoning in gebruik.

Van de drie burgerwoningen in art-decostijl laat de oorspronkelijke plattegrond zich niet op basis van bouwplannen reconstrueren. Globaal moet de indeling hebben beantwoord aan de klassieke typologie van het burgerhuis: een hoofdvolume met woon- en slaapvertrekken; een achterbouw waarin secundaire ruimten als keuken, toilet en pompplaats zijn ondergebracht; en een zijdelings ingeplante inkom- en traphal die het geheel ontsluit. Vandaag zijn de burgerwoningen tot meergezinswoning omgevormd.

  • Kadasterarchief Antwerpen, Leggers Deurne, Afdeling VI Sectie B, artikels 419, 2271, 2626, 2629, 2689, 2739 en 2833.
  • Kadasterarchief Antwerpen, Mutatieschetsen Deurne, Afdeling VI Sectie B, 1929/74.
  • Stadsarchief Antwerpen, Bouwdossiers, 329 # 4362.

Auteurs: Bisschops, Tim
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is gerelateerd aan
    Ensemble van meergezinswoningen in beaux-artsstijl

  • Is deel van
    Van Havrelei


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Ensemble in beaux-arts- en art-decostijl [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305154 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.