is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Ensemble van meergezinswoningen in beaux-artsstijl
Deze vaststelling is geldig sinds
Ensemble van drie meergezinswoningen in beaux-artsstijl, gebouwd in 1929-1930 als investeringsproject voor Edmond Vermeulen uit Borgerhout (nummers 7-9) en projectontwikkelaar Leopold Goffa uit Deurne (nummer 11).
In 1945 leed de woning met huisnummer 7 oorlogsschade. De schade, waarvan de aard en de omvang niet uit de archiefbronnen af te leiden is, werd in de zomer van 1946 in opdracht van René Moons hersteld. Van dezelfde woning werden in 1980 de garage en het magazijn op de begane grond omgevormd tot handelsruimte, een ingreep waarbij de pui zijn huidige uitzicht kreeg.
De bouwdossiers voor deze woningen vermelden geen architect, maar de ontwerper kan geïdentificeerd worden door vergelijking met andere panden in de buurt. Zo zijn er opvallende overeenkomsten met andere realisaties van projectontwikkelaar Leopold Goffa, die in de omgeving van de Van Havrelei tientallen woningen liet bouwen in een kenmerkende, naar art deco neigende beaux-artsstijl. Voor Goffa, gevestigd in de Van Lissumstraat, tekende dezelfde anonieme bouwmeester onder andere de huizenrij Van Havrelei 39-47 en de sterk gelijkende ensembles Muggenberglei 52-60 en Muggenberglei 176-178. De huizenrij Muggenberglei 162-168, in opdracht van nog een andere bouwheer, is eveneens in een identieke stijl gebouwd. Op basis van grote stilistische gelijkenissen en identieke details in schrijnwerk en gevelafwerking in andere, wel te identificeren realisaties, kunnen al deze ontwerpen worden toegeschreven aan architect Benoit J. Dupont, die zelf woonde aan de Van Havrelei 7.
Door het consequent aanhouden van materialen, decoratie en verhoudingen vormt de korte huizenrij een harmonieus geheel, ofschoon de rij in opdracht van twee bouwheren tot stand kwam en elke woning verschillend werd vormgegeven. Van de drie bouwlagen hoge rijwoningen onder platte bedaking zijn de lijstgevels telkens volledig opgetrokken in witte natuursteen. Blauwe hardsteen werd slechts aangewend voor de plint en de vensterborstweringen op de begane grond. Typisch voor de beaux-artsstijl is het decor van gestrikte medaillons, guirlandes en chutes ontleend aan de Lodewijk XVI-stijl, in dit ensemble kolossaal aangebracht rond een jaartalsteen op de geveltop van de nummers 7 en 11, en, meer ingetogen, op de borstweringen van nummer 11. Neigend naar de art deco zijn de bloemencorbeilles en florale motieven in laag reliëf op de borstweringpanelen van de nummers 7 en 9. De vijfpuntige ster in verdiept reliëf op de topgevel van nummer 9 komt ook voor bij de identieke woning Van Havrelei 47, opgericht voor dezelfde bouwheer.
De drie traveeën brede linkerwoning, lager van kroonlijsthoogte dan de nummers 9 en 11, wordt gekenmerkt door rechthoekige muuropeningen. Van de begane grond werd de garagepoort in 1980 ingevuld met een kamerhoog etalageraam, terwijl het centrale venster en de toegangsdeur werden samengevoegd en vervangen door een portiek met twee deuren en een vast zijraam. In de axiaal uitgewerkte bovenbouw ligt de klemtoon op de brede middentravee. Deze wordt op de eerste verdieping gemarkeerd door een driezijdige erker met drielicht en bekronend natuurstenen balkon. Hierboven een drielicht met vensterdeur onder een kroonlijst en een perceelsbrede klokvormige gevelbeëindiging. De smalle zijtraveeën tellen op elke verdieping één groot venster.
Van het centrale pand, twee ongelijke traveeën breed, worden de rechthoekige gevelopeningen individueel geaccentueerd door een boogveld in verdiept reliëf. De asymmetrische gevelcompositie benadrukt de brede zijtravee in risaliet. Deze omvat op de begane grond een dubbel venster, op de eerste bouwlaag een driezijdige erker met drielicht en natuurstenen balkon, en op de tweede verdieping een drielicht met vensterdeur onder, opnieuw, een klokvormige geveltop. De smalle toegangstravee, beëindigd met een platte daklijst, wordt aangezet door een verhoogde en verdiepte toegangsdeur, waarboven op elke bouwlaag één venster.
Bij de rechterwoning, nadrukkelijk horizontaal geleed door cordons en een geprofileerde kroonlijst, ligt de klemtoon volledig op de axiaal opgezette bovenbouw. Afgelijnd door vlakke pilasters op een rocaillebasis, wordt de bovenbouw op de eerste verdieping gemarkeerd door een drielichtsbow-window met bekronende natuurstenen balkonbalustrade, en op de tweede verdieping door een drielicht met centrale vensterdeur onder een segmentvormige gevelbekroning tussen ezelsruggen in witte natuursteen. In de pui een groot venster en een verhoogde en verdiepte deuropening. Deze zijn, anders dan de rechthoekige vensters van de bovenbouw, afgewerkt met een gedrukte boogoverspanning.
De vervanging van het oorspronkelijke houten schrijnwerk, dat gekenmerkt werd door gesmede sierroosters op de deuren en door een fijne verticale roedeverdeling van de bovenlichten, verzwakt het algemene beeld van de huizenrij. Bij nummer 11 bleef het schrijnwerk van de begane grond behouden.
De bouwplannen tonen drie onderkelderde meergezinswoningen met één huurkwartier per bouwlaag. Bij nummer 11 namen tot 1980 een garage en opslagplaats het grootste deel van de begane grond in. Daarna werden deze ruimten omgevormd tot een winkel, met in een lagere aanbouw een berging, keuken en stapelplaats. De plattegrond van de appartementen is gebaseerd op de traditionele enkelhuisindeling, een klassiek patroon dat sinds de 19de eeuw standaard is bij de stedelijke burgerwoning. In de smalle toegangstravee zit telkens de vestibule met trappenhuis, waarachter zich een keuken en een pomphuis met toilet bevinden. In de zijtravee of zijtraveeën ligt een enfilade van twee kamers, die bij de gelijkvloerse appartementen wordt verlengd met een veranda die via een betegelde koer uitgeeft op de tuin. In de bovenbouw wordt bij nummer 11 de kamer aan de straatzijde perceelsbreed uitgewerkt. Bij de nummers 7 en 9 daarentegen, flankeert een kleine bijkamer de kamer aan de straatzijde. Individuele berg- en kolenkelders nemen van elke woning het kelderniveau in.
Auteurs: Bisschops, Tim
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
Is gerelateerd aan
Ensemble in beaux-arts- en art-decostijl
Is deel van
Deurne
Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Ensemble van meergezinswoningen in beaux-artsstijl [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305155 (geraadpleegd op ).
Beheerder fiche: Stad Antwerpen
Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.