De tuinwijk Berkenhof is gelegen ten zuiden van het centrum van Heverlee en ten westen van de Naamsesteenweg. De wijk met negentig wooneenheden werd tussen 1949-1950 gerealiseerd naar een ontwerp van architect R. Vandendael in opdracht van het toenmalige gemeentebestuur van Heverlee.

Historiek

Berkenhof situeert zich ter hoogte van de Berkenhoflaan, Middelweg, Pater Perquylaan, Willem Vanden Abeelelaan, Pieter de Somerlaan en de Zwaluwenlaan. In de context van de naoorlogse woningnood werden in Heverlee in de geest van de tuinwijkgedachte verschillende wijken met uniforme woningen gerealiseerd. Ter hoogte van Berkenhof, gelegen tussen de reeds bestaande Middelweg en Berkenhoflaan, bevond zich aanvankelijk een onbebouwd gebied dat werd gezien als een uitbreidingszone voor de stad Leuven. Voor de realisatie van de wijk werden in 1949 door het toenmalige gemeentebestuur van Heverlee de verschillende percelen opgekocht. In 1950 vonden de riolerings- en bestratingswerken plaats. De Willem Vanden Abeelelaan, de Pater Perquylaan, de Pieter de Somerlaan en de Zwaluwenlaan werden in deze fase aangelegd.

Nog voor de bouw van de wijk van start ging, konden geïnteresseerde kopers zich engageren voor een woning. Volgens het systeem van een coöperatieve werden de kopers betrokken bij de realisatie van hun toekomstige woning. Ondanks de verschillende eigenaars groeide Berkenhof uit tot een erg uniforme wijk naar het ontwerp van architect R. Vandendael. Vandendael ontwierp drie type-huizen waarvan ten hoogste vier woningen aaneen mochten worden gebouwd, waardoor voldoende open ruimte gewaarborgd kon blijven. Andere voorwaarden waren een maximum aan ruimte voor huisvesting en een tuin, waarin zon, licht en lucht volkomen vrij spel kregen. In de bouwaanvragen werd gesproken van een tuinwijk. Hoewel er geen sprake is van een echte tuinwijk naar Engels model, deed de wijk deze benaming wel gedeeltelijk eer aan door de vele aandacht die uiting naar de groenbeplantingen aan de randen van de percelen en de tuinen horende bij de woningen. Deze beplantingen gebeurden naar het ontwerp van de gebroeders Michiels uit Scherpenheuvel.

Voor een goed onderhoud van de woningen en de beplantingen werd door de bewoners een beschermingscomité opgericht dat betrokken werd bij de veranderingen die plaatsvonden in de wijk. Het behoud van de uniformiteit van de wijk was één van de streefdoelen van het comité.

Beschrijving

De kwaliteit van de wijk Berkenhof schuilt in het totaalplan van de wijk waarbij werd gestreefd naar een woonwijk met een hoge levenskwaliteit. Om dit te bereiken werd gezocht naar een woningontwerp dat voldoende woonoppervlakte en voldoende daglicht combineerde. De wijk wordt gekenmerkt door een inplanting van koppelwoningen op ruime, groene percelen met een open karakter. Hellende straten verhogen het karakter van de wijk en verlevendigen het straatbeeld. De wijk ligt vervat tussen de Middelweg en de Berkenhoflaan. De Zwaluwenlaan, de Willem Vanden Abeelelaan, de Pater Perquylaan en de Pieter de Somerlaan vormen de parallelle straten die de Middelweg en de Berkenhoflaan verbinden. De groene voortuinen worden van de openbare weg met voetpaden gescheiden door lage buxushagen waarbij paden in breuksteen leiden tot de in de voorgevel gesitueerde toegangsdeuren van de woningen en de aansluitende bergplaats of garage. Reeds van bij het inplantingsplan, werden de voor- en achtertuinen voorzien van talrijke bomen. Op de hoek van de Middelweg met de Zwaluwenlaan werd op een lichte verhoging van breukstenen een witte, driehoekige, van rode dakpannen voorziene kapel met bankje geplaatst.

Kenmerkend voor de tuinwijk zijn de uniforme woningen naar ontwerp en materiaalgebruik. Dit resulteert in aansluitende wooneenheden gekenmerkt door de rode baksteen onder zadeldak. De wijk Berkenhof telt negentig woningen, met dezelfde stijlkenmerken. Voor de hele wijk werd een uniforme bouwstijl aangewend. Iedere woning bestond uit twee bouwlagen en twee traveeën onder een van een dakkapel voorzien rood pannen zadeldak. De vlakke, rode bakstenen gevels worden horizontaal geaccentueerd door een breukstenen plint en een wit beschilderde hoofding boven de bovenverdieping.

De uiterste travee van de woningen omvat de van een zandstenen omlijsting voorziene voordeur met rechts ervan een venster. Op de verdieping zijn eveneens twee kleine en rechthoekige vensters. De travee grenzend aan de aangesloten woning werd op beide bouwlagen voorzien van twee grote, rechthoekige vensters, steeds met een zandstenen dorpel. Het schrijnwerk werd bij zo goed als alle woningen vernieuwd. Achterliggend werd aan de zijde van de woning de bergplaats of garage aangebouwd onder een schuin pannendak. In enkele straten, zoals de Pieter de Somerlaan, werden de woningen voorzien van een vooruitspringend bakstenen uitbouw onder een pannendak, steunend op een zuil ter hoogte van de voordeur, fungerend als portaal.

Binnen de negentig woningen zijn drie types te onderscheiden. In de Zwaluwenlaan komt enkel type I voor. Zowel in de Berkenhoflaan en de Middelweg werd gebruik gemaakt van type I en type II. Voor de Pater Perquylaan, de Pieter de Somerlaan en de Willem Vanden Abeelelaan werden de drie types aangewend.

Type I werd steeds gebruikt in een ensemble van vier woningen. De woning werd voorzien van een overdekte koer en eventueel een bergplaats die, in het geval van een kleine wagen, als garage kan fungeren. De woningen binnen type I kunnen nog onderverdeeld worden in de categorieën a, b en c. Het verschil zit in de vermelde berging en in het aantal kamers. De woningen die zich ingesloten bevinden in een reeks van vier, hebben geen extra bergplaats of garage. Type II werd steeds met één andere woning gekoppeld. Iedere woning werd voorzien van een bergplaats zoals deze bij type I. Type III komt in grote mate overeen met de woning type II, met dat verschil dat de woningen breder zijn.

Een voor deze wijken typerende plattegrond kenmerkt de woningen binnen de wijk Berkenhof. Een inkomhal met vestiaire en toilet verschaft de toegang tot de vierkante trappenhal. Deze trappenhal vormt de spil van de woning van waaruit de vertrekken op de verschillende verdiepingen toegankelijk gemaakt worden. Op het gelijkvloers is dit achterliggend de keuken en in de andere travee de living met in het verlengde een tweede woonkamer. Op de eerste verdieping is dit een badkamer boven de inkomhal, en drie slaapkamers gespiegeld aan de onderliggende vertrekken. Deze trappenhal verschafte eveneens de toegang tot de kelders en de zolderruimte die eveneens van slaapkamers werd voorzien.

Het eenheidsbeeld van de wijk Berkenhof is voor een deel aangetast door renovaties, uitbreidingen en nieuwbouw. De gevelgeleding alsook de oorspronkelijke materialiteit van de woningen bleef goed bewaard. Aanpassingen van tuinaanleg en -afsluitingen verstoren de vanuit het ontwerp ingegeven homogeniteit. Desondanks behouden de wijken hun oorspronkelijke groene, open en zo het typische karakter.