erfgoedobject

Ensemble van eclectische personeelswoningen

bouwkundig element
ID
305624
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305624

Juridische gevolgen

Beschrijving

Het indrukwekkende ensemble van twaalf burgerhuizen werd opgetrokken in twee fasen, volgens een eenvormig ontwerp. In 1906 werden acht woningen kadastraal geregistreerd (nummers 41-55). Een jaar later, in 1907, volgde de kadastrale registratie van nog eens vier woningen (nummers 57-63). Als bouwheer vermeldt het kadaster Jakob Van Ex–Toelen, handelaar uit Leuven. Een architect is niet gekend. Uit mondelinge informatie van de achterkleindochter van bouwheer Jacob Van Ex-Toelen blijkt dat er een verband is met het achterliggende ensemble aan de Pleinstraat. Beide gehelen werden opgericht ten dienste van de huisvesting van personeel, dat werkzaam was in de textielfabriek van Van Ex-Toelen. De woningen in de Léon Schreursvest waren gericht op de huisvesting van de hoge kaderleden. Beide gehelen liggen rug aan rug waarbij de tuinen van het personeel aan elkaar grensden.

Opvallend is dat reeds in 1908 acht woningen werden samengevoegd tot één geheel. Deze nummers 49-63, werden in 1916 opnieuw gesplitst in acht afzonderlijke wooneenheden. Zowel de voorgevels als de toenmalige uniforme achterbouwen, bleven gedurende deze periode van opdelen en samenvoegen intact.

Deze twaalf eclectische burgerhuizen, gekoppeld volgens een repeterend schema en met een doorlopend bakstenen gevelfront, vormen een beeldbepalend ensemble langsheen dit gedeelte van de Leuvense vest meer bepaald de Léon Schreursvest. De aangewende eclectische bouwstijl heeft uitgesproken kenmerken van de neo-Vlaamserenaissance. Zowel de imitatie van speklagen, de tuitgevels alsook de decoratieve, stenen reliëfs in de boogvelden van de vensters, vinden aansluiting bij deze stijl.

De symmetrische afwisseling tussen lijstgevels en tuitgevels op schouderstukken, geeft het geheel een ritmisch opgebouwd karakter. Nummer 41 zet het ensemble aan met een tuitgevel, waarna drie woningen met een lijstgevel volgen. De woning nummer 49 is opnieuw een tuitgevel, gevolgd door twee woningen met een lijstgevel. Een derde tuitgevel ter hoogte van nummer 55 en een vierde tuitgevel ter hoogte van nummer 63, sluiten opnieuw drie woningen in met een lijstgevel. De woningen tellen elk drie bouwlagen en drie traveeën onder een zadeldak van rode pannen (vernieuwd in enkele gevallen). De rode bakstenen gevel wordt op ritmische wijze doorbroken door deur- en vensteropeningen. De linker travee is telkens de deurtravee, de twee rechter traveeën vormen venstertraveeën. De nummers 41, 49, 55 en 63 wijken af, niet enkel vanwege de tuitgevel, maar ook vanwege hun licht vooruitspringend parement. Witte sierbanden ter hoogte van de verschillende bouwlagen, doorlopend over de twaalf panden, versterken het uniforme karakter dat eenheidsbebouwing kenmerkt.

Elk burgerhuis werd volgens een uniform gevelschema uitgewerkt (afgezien van de afwijkende tuitgevels). Een geprofileerde plint uit blauwe hardsteen vormt de aanzet van de bakstenen gevel. Twee getraliede keldergaten en enkele treden naar de inkomdeur werden per woning voorzien. De gelijkvloerse verdieping wordt opengebroken door een rechthoekige deur en twee vensters, elk gevat in een rondboognis met een driekwartrondprofiel aan de dagkanten. De bakstenen ontlastingsbogen hebben een hardstenen waterlijst met een diamantkop als sluitsteen. Het boogveld boven de latei werd telkens voorzien van een floraal motief uitgewerkt in witte natuursteen. Deze vormgeving herhaalt zich voor de drie vensters op zowel de eerste als de tweede verdieping. Het centrale deurvenster van de eerste verdieping geeft telkens uit op een hardstenen balkon, dat doorloopt in de puilijst. Dit balkon werd eerder sober uitgewerkt, ondersteund door consoles. De borstwering uit eenvoudig smeedwerk bleef op nummer 61 na bij alle woningen bewaard. De lijstgevels worden afgesloten door middel van een doorlopende geprofileerde, houten kroonlijst, gedragen door consoles. De vier tuitgevels bieden de achterliggende zolderverdieping verlichting door middel van twee vensters van hetzelfde type als de onderliggende verdiepingen. Een zelfde, kleiner blindvenster sluit de tuitgevel af.

Het ensemble van twaalf burgerhuizen bleef erg gaaf bewaard. De leesbaarheid van de woningen als één gelijktijdig ontworpen en opgetrokken geheel is dan ook groot. Het origineel bewaarde houten schrijnwerk ter hoogte van de nummers 41, 43, 45 (gelijkvloers), 47, 51 (gelijkvloers), 55, 57 (gelijkvloers), 59 (gelijkvloers) en 63 (gedeeltelijk) draagt bij tot deze gaafheid. Dit schrijnwerk wordt voor al de ramen gekenmerkt door een T-verdeling, met geprofileerde houten kaders en verdelingen. Het schrijnwerk ter hoogte van nummer 49 werd vervangen naar oorspronkelijk ontwerp. De houten, decoratief uitgewerkte voordeuren met traliewerk en bovenlicht bleven (al dan niet herschilderd) op nummer 61 na overal behouden.

De twaalf burgerhuizen hebben naar alle waarschijnlijkheid een identieke plattegrond, vermoedelijk van het klassieke enkelhuistype. De deurtravee omvat hierbij een inkomhal met in het verlengde een traphal die de verschillende bouwlagen van de woning met elkaar in verbinding brengt. Een keuken en bijkeuken grenst aan de tuin. De venstertraveeën omvatten de verschillende leefruimtes, met elkaar verbonden volgens het principe van enfilade.

  • Kadasterarchief Vlaams-Brabant, Mutatieschetsen en bijhorende mutatiestaten Leuven, afdeling III (Heverlee), 1906/7, 1907/11, 1908/27 en 1916/4.
  • Stadsarchief Leuven, Modern Archief, dossier 1905/7 (bouwvergunning 26.01.1905).
  • Informatie verkregen van A. Caers, achterkleindochter van industrieel Jacob Van Ex-Toelen (22 april 2020).

Auteurs: Elsen, Liedewij
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is gerelateerd aan
    Bediendewoningen

  • Is deel van
    Heverlee


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Ensemble van eclectische personeelswoningen [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305624 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.