Het gemeentehuis van Heverlee werd tussen 1970-1972 gebouwd naar een ontwerp van architect Paul Van Dormael. Het modernistische ontwerp van het gemeentehuis van Heverlee levert bewijs van diens streven naar een vernieuwende vormentaal. De tot dan toe in Heverlee nog ongekende ontwerpstijl, vond aansluiting bij de expostijl uit de jaren 1950.

Historiek

Het gemeentehuis van Heverlee uit 1970-1972 kwam er ter vervanging van een ouder gemeentehuis uit 1904 op dezelfde locatie. Het betrof een sober, neoclassicistisch vormgegeven paviljoen uit 1904, vermoedelijk ontworpen door architect Theo Van Dormael. Het ontwerp, waarvan een ontwerptekening bewaard in het archief van Theo Van Dormael, leunt aan bij de kenmerkende sober vormgegeven landelijke gemeentehuizen in Vlaanderen. Uit oude postkaarten van Heverlee blijkt hoe dit eerder kleinschalige gemeentehuis een schaalcontrast vormde met de Sint-Lambertuskerk. Aan noordoostelijke zijde van het gemeentehuis bevond zich de gemeenteschool uit de 19^de eeuw, die wat betreft haar vormgeving aansluiting vond bij het toenmalige gemeentehuis.

In de periode 1951-1965 werd architect Paul Van Dormael meerdere malen aangezocht door het gemeentebestuur van Heverlee voor het ontwerp van het nieuwe gemeentehuis. Mogelijk zag het college zich toen reeds genoodzaakt door toenemend plaatsgebrek het oude gemeentehuis van 1904 te vervangen door een ruime en eigentijdse nieuwbouw. In 1951 deed Van Dormael een voorstel voor de bouw van een monumentaal gemeentehuis in modern classicistische stijl, met invloeden van zowel het neotraditionalisme als de art deco. Ondanks de keuze voor een opmerkelijke schaalvergroting, sloot het ontwerp wat betreft volumewerking aan bij het paviljoen van 1904. Dit ontwerp werd niet gerealiseerd. Enkele jaren na dit ontwerpvoorstel werkte Van Dormael een nieuw voorstel uit, waarbij hij een traditionele ontwerpstijl bleef hanteren met een klassieke gevelopbouw. Het ontwerp hield vast aan een symmetrische gevelcompositie met een klassiek voorportaal en trappenpartij. Ook dit ontwerp werd niet gerealiseerd. Verschillende ontwerpen in een gelijkaardige stijl volgden. De opeenvolgende ontwerpvoorstellen doen vermoeden dat het toenmalige gemeentebestuur verlangde naar een vernieuwend ontwerp voor het nieuwe gemeentehuis. Opmerkelijk is hoe in het midden van de jaren 1960 een volledige stijlbreuk plaatsvond in de ontwerpvoorstellen van Van Dormael voor het nieuwe gemeentehuis. Paul Van Dormael koos voor een zuiver modernistische stijl waarbij een klassieke gevelopbouw vermeden werd. Het gemeentebestuur van Heverlee besloot uiteindelijk het modernistisch ontwerpvoorstel te weerhouden.

Paul Van Dormael is de zoon van architect Theo Van Dormael. Vader en zoon werkten voor verschillende projecten samen en realiseerden een aanzienlijk oeuvre in Leuven en omgeving. Voorbeelden zijn verschillende gehelen van eclectische burgerhuizen bijvoorbeeld in de Familie De Bayostraat, enkele universiteitsgebouwen, alsook verschillende arbeiderswoningen in het centrum van Leuven. In tegenstelling tot de eerder traditionele ontwerpstijl van zijn vader, liet Paul Van Dormael zich inspireren door het modernisme.

Beschrijving

Het gemeentehuis van Heverlee bevindt zich aan de noordwestelijke zijde van het gemeenteplein, dat gekarakteriseerd wordt door de Sint-Lambertuskerk aan de Waversebaan, met daarvoor een oorlogsmonument. Het gemeentehuis grenst aan zuidwestelijke zijde aan het Sint-Lambertuspplein en ligt op een ruim, nagenoeg volledig verhard perceel met aansluitend aan de straatzijde aan weerszijden van het inkomportaal een grasperk met heesters. Aan noordelijke zijde van het gemeentehuis bevinden zich losstaand van het hoofdgebouw de bijgebouwen, waaronder de loodsen en garages voor de gemeentelijke diensten.

Het gebouw bestaat uit twee haaks op elkaar staande volumes met een matig hellend zadeldak met uitkragende kroonlijst. Het geheel kent een asymmetrische gevelopbouw bestaande uit een langgerekte, terugwijkende vleugel van twaalf traveeën en een korte vleugel van vijf traveeën. De gevels kennen een eenvoudige vormgeving met gladde muurvlakken en zijn opgetrokken deels in baksteenmetselwerk met witte geglazuurde baksteen in kruisverband met donkere voeg en deels in kunststeen ter hoogte van de gekoppelde venstertraveeën. Blauwe hardsteen werd aangewend voor de lage plint en de bordestrap van het portaal. Door een afwisseling tussen gesloten gevelvlakken en opengewerkte gevelvlakken en door langgerekte, dieperliggende vensters, wordt een uitgesproken volumespel gecreëerd. De gevelcompositie legt de nadruk op het inkomportaal met zwevende, betonnen luifel die de trappenpartij overschaduwt. Het gevelvlak is er afgewerkt met een blauwe glaspartij tot in de nok van het puntdak, die eveneens voorzien werd in de noordwestelijk georiënteerde achtergevel. De vensters vormen langgerekte bandramen die de horizontaliteit van het gebouw trachten te benadrukken. Kenmerkend voor deze bouwstijl is het gebruik van stalen raamprofielen. De stalen frames kregen eenzelfde blauwe kleur als de glaspartijen in het voorportaal. Het schrijnwerk is, op enkele ramen na, bewaard gebleven over het volledige gebouw.

Het deelgemeentehuis heeft een erg functionele plattegrond waarbij de korte noordoostelijke vleugel en de langere zuidwestelijke vleugel haaks op elkaar staan en het gebouw structureren. Beide vleugels zijn op de begane grond en de eerste verdieping voorzien van een centrale hal of gang, eveneens loodrecht op elkaar gesitueerd. De verhoogde begane grond, toegankelijk gemaakt door middel van de royale toegangstrappen, omvat een langwerpige, zeer ruime inkomhal in het verlengde van de toegang en over de volledige diepte van het gebouw. Vanuit deze hal vertrekt een brede gang die het lange zuidwestelijke volume, haaks op de inkomhal, toegankelijk maakt. Aan weerszijden van deze gang bevinden zich kantoren van de gemeentelijke administratie (heden de bibliotheek). Parallel met de diepe hal situeert zich de raadzaal en tevens trouwzaal, bereikbaar vanuit de hal en gelegen langs de noordoostelijke zijde van het gebouw. Achteraan in de hal vertrekt een sierlijke maar monumentale spiraaltrap naar de verdieping. De plattegrond van het zuidwestelijke volume herhaalt zich op deze bouwlaag en omvat opnieuw kantoren, onder meer van de technische diensten, schepenen en de Commissie Openbare Onderstand, aan weerszijden van de gang. De centrale hal op de verdieping geeft uit op het kantoor van de burgemeester, in de voorgevel te situeren boven de centrale toegang, en uitkijkend op het voorliggende plein. De noordoostelijke zijde omvat drie lokalen, gelegen boven de raad- en trouwzaal, aanvankelijk ingericht voor het secretariaat, de secretaris en de rekendienst. De kelderverdieping, verlicht door middel van horizontale vensters in de plint van de voorgevel, heeft een meer versnipperde plattegrond en is bereikbaar door middel van een tweede trap, vertrekkende vanuit de centrale gang op de gelijkvloerse verdieping in het zuidwestelijk volume. De noordoostelijke vleugel wordt voornamelijk benomen door de lokalen van de politie. De zuidwestelijke vleugel omvatte het archief, de refter en enkele andere praktische vertrekken.

Het gebruik van glaspartijen met stalen frame vindt ook zijn toepassing in het interieur waarbij de glaspartijen als scheidingswand fungeren tussen de lange gang in de zuidwestelijke vleugel en de monumentale hal in het noordoostelijke volume. De tegelvloer, die de circulatieruimtes kenmerkt, is erg karakteristiek voor het gebouw. Verder kende het interieur een afwerking en vormgeving in eerder eenvoudige en minder waardevolle materialen en vormentaal. Het gebouw werd ontworpen met de nadruk op functionaliteit. De planindeling en het ruimtegebruik stralen deze aanpak dan ook uit, tot op vandaag.