Historiek en context

Twee gehelen van winkelhuizen in neoclassicistische stijl op de beide hoeken van Nationalestraat en Franckenstraat, in 1886 gelijktijdig opgetrokken door Hubert Pierquin. Het ensemble op de noordelijke hoek bestond uit drie winkelhuizen waaronder een afgeschuind hoekpand (Nationalestraat 74-78, Franckenstraat 23), aangevuld met vier twee aan twee gekoppelde burgerhuizen (Franckenstraat 13-19). Het ensemble op de zuidelijke hoek bestond uit vier winkelhuizen (Nationalestraat 80, Franckenstraat 20-22 en Salm-Salmstraat 1). De panden in Franckenstraat en Salm-Salmstraat, zijn bescheiden van opzet en minder gaaf bewaard. Beide gehelen vormen een representatief voorbeeld van de eenheidsbebouwing naar Parijs voorbeeld, die Pierquin bij de aanleg van de Nationalestraat voor ogen stond.

De Parijse 'entrepreneur' Hubert Pierquin verwierf in 1876 van de stad Antwerpen de concessie voor de aanleg en de verkaveling van de Nationalestraat en de Drukkerijstraat in het Sint-Andrieskwartier. Tussen 1879 en 1886 voerde hij in eigen beheer ook achttien bouwprojecten uit in de nieuw aangelegde straten, goed voor in totaal 68 winkelhuizen. Voor het eerste van deze reeks, ook het allereerste nieuwbouwproject in de Nationalestraat, deed Pierquin in 1879 eenmalig beroep op een lokale architect, Ferdinand Hompus. Uit geen van de bouwdossiers van de latere projecten, die uit de jaren 1881 tot 1886 dateren, valt de ontwerper af te leiden. Wellicht gaat het om Pierquin zelf, die behalve als aannemer mogelijk ook als architect actief was. Van de achttien bouwprojecten zijn er tien geheel of gedeeltelijk bewaard. Behalve de winkelhuizen door Hompus en de hoekcomplexen van Nationalestraat en Franckenstraat, betreft het Nationalestraat 15-25 en 55-59, Nationalestraat 18-26, Nationalestraat 43-53, Sint-Antoniusstraat 1 en Sleutelstraat 2, Steenhouwersvest 65 en Kammenstraat 24, en Steenhouwersvest 44-46. De overige acht bouwprojecten die zich op één na in het eerste straatgedeelte van de Nationalestraat bevonden, tussen de Groenplaats en de kruising van Lombardenvest, Kammenstraat en Steenhouwersvest, zijn volledig gesloopt. De panden beantwoorden aan een standaardprogramma met een winkel op de begane grond, en vermoedelijk huurkwartieren op de bovenverdiepingen, ontsloten door een zijdelings ingeplante inkom- en traphal.

Nummers 74-76

Twee rijwoningen van drie traveeën en vier bouwlagen oorspronkelijk onder een zadeldak. Beide lijstgevels zijn individueel ontworpen, nummer 74 bepleisterd en beschilderd, nummer 76 met een parement uit rood baksteenmetselwerk en witte natuursteen (vandaag beschilderd). Geleed door waterlijsten en kordonvormende lekdrempels, ligt de klemtoon telkens op de middenas. De oorspronkelijke winkelpuien met hardstenen pilasters en een houten entablement, een middenportaal en privé-inkom in nummer 74, een zijportaal in nummer 76, zijn verbouwd. De bovenbouw is telkens opgebouwd uit regelmatige registers van rechthoekige vensters, en afgewerkt door een klassiek hoofdgestel met houten kroonlijst op consoles. Nummer 74 wordt op de eerste verdieping gemarkeerd door schijnvoegen, een gevelbreed balkon met ijzeren borstwering, een cartouchesleutel en driehoekig fronton op consoles in de middenas. Verder geriemde omlijstingen, sluitstenen, onderdorpels en gietijzeren parapetten. Nummer 76 onderscheidt zich door een centraal balkon met consoles en ijzeren borstwering in de middenas van de tweede verdieping, lateien op kraagstenen, diamantkopsleutels op de eerste, tegelpanelen op de borstwering van de derde verdieping, en gietijzeren parapetten.

Nummers 78 (hoek Franckenstraat 23) en 80

Twee afgeschuinde hoekhuizen die elkaars pendant vormen, elk vijf traveeën breed en vier bouwlagen hoog, oorspronkelijk onder een zadeldak,. De bepleisterde en beschilderde lijstgevels rustten oorspronkelijk op een winkelpui met hardstenen pilasters, houten entablement, hoekportaal en privé-inkom uiterst rechts (beide verbouwd). Nadrukkelijk horizontaal geleed door waterlijsten en kordonvormende lekdrempels, legt de compositie telkens de klemtoon op de afgeschuinde hoektravee. Deze wordt op de eerste (verwijderd in nummer 80) en tweede verdieping gemarkeerd door balkons met consoles en gietijzeren borstwering. Verder regelmatige registers van rechthoekige vensters in geriemde omlijsting, onderdorpels in de topgeleding, en een klassiek hoofdgestel met houten kroonlijst op klossen. Nummer 78 onderscheidt zich door schijnvoegen en sluitstenen op de eerste verdieping, nummer 80 door hoekkettingen.

Nummers 74, 78-82, 92, 96-98, 106-108. Reeks van bepleisterde en beschilderde lijstgevels van twee à vier traveeën en vier bouwlagen onder mansarde- of zadeldak, te dateren hier vierde kwart van de 19de eeuw. De nummers 74 tot 82 horizontaal belijnd door kordons, de nummers 92 tot 108 verticaal geordonneerd met kolossale pilasters. Verlevendigd met schijnvoegen en paneelwerk. Klassieke bekroning met houten kroonlijst op bewerkte consoles (nummers 74, 82, 92, 106, 108). Voorts, rechthoekige vensters in geriemde omlijsting verrijkt met gietijzeren leuning; nummer 74 met versierde sleutels en fronton; balkon op de nummers 74 en 78. Op nummer 96-98: volkse kopij van het beeldje van Teun de Eierboer geplaatst in rechthoekige nis met driehoekig frontonnetje. Begane grond telkens aangepast en voorzien van winkelpuien.