erfgoedobject

Duitse bunker

bouwkundig element
ID
305874
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305874

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Duitse bunker
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Bunker, gelegen aan de noordwestelijke zijde van het jaagpad langs het kanaal Dessel-Schoten, op 60 meter van het kruispunt met de Sluisvijfbaan, ter hoogte van de noordelijke hoek van sluis 5.

Historisch overzicht

Duitse bunker, opgetrokken als onderdeel van de 'Turnhoutkanalstellung'. Dit betreft een Duitse stelling uit de Eerste Wereldoorlog met verdedigingswerken, die vanaf november 1916 was aangelegd langs het kanaal Dessel-Schoten-Turnhout. Aan de Oude Kom in Turnhout draaide de stelling weg van het kanaal in de richting van Corsendonk (Oud-Turnhout) en vormde ze een halve kringstelling ten oosten van Turnhout.

Ter hoogte van strategische punten zoals sluizen, bruggen, zwaaikommen, wegen en spoorwegen werden verdedigingswerken zoals bunkers, mitrailleuropstellingen, loopgraven en draadhindernissen opgetrokken. In het totaal zouden er oorspronkelijk 132 bunkers zijn opgetrokken langs de 'Turnhoutkanalstellung'. De meeste bunkers kunnen teruggebracht worden tot drie types.

Volgens een Duitse kaart zou het gaan om een 'Masch.Gew.Stand zugl. Unterschlupf für 18 Man'. Het betreft een bunker met bijhorende mitrailleursopstelling die eveneens diende te fungeren als manschappenverblijf voor 18 man. Dit type bunker wordt in Belgische inventarissen aangeduid met type I.

Aan de noordelijke zijde van sluis 5 waren er volgens de Duitse kaart twee dergelijke bunkers (type I) opgetrokken ter hoogte van de uiterste hoeken van de sluis, met er tussen twee iets vooruitgeschoven observatieposten (type III). Een luchtfoto van 31 januari 1918 maakt duidelijk hoe deze bunkers aan noordelijke zijde bijkomend beschermd werden door een dubbele rij draadversperringen, terwijl ze aan zuidelijke zijde wellicht verbonden waren met loopgraven. Beide mitrailleursposten waren volgens deze kaart respectievelijk in noordoostelijke en zuidwestelijke richting georiënteerd, en hadden dus de oevers van het kanaal in beide richtingen in het vizier.

Beschrijving

Bijna volledig ondergrondse militaire constructie met rechthoekig grondplan van grosso modo 6 x 5,4 meter, voor zover zichtbaar opgetrokken uit gewapend beton. Enkele randen van het dak zijn schuin afgewerkt.

Het zou gaan om een bunker van het type I. Dit type heeft normaal gezien een plafond uit stalen profielen (rails). Een gang, parallel met de achtermuur verbindt de twee toegangen tot de bunker. In deze gang monden twee rechthoekige ruimtes uit, die ook onderling via een doorgang met elkaar verbonden waren. In dit type bunker zijn doorgaans zinkputjes, een kachelnis en lampnisjes voorzien, evenals één opening doorheen het plafond.

  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds 185, doos 573: Turnhoutkanal. 1:20.000 (Duitse kaart met aanduiding bunkers).
  • DOSSCHE R., GHEYLE W., BOURGEOIS J., VAN EETVELDE V. & STICHELBAUT B. 2012: Zimmermann anno 2010. Inventarisatie en (omgevings)analyse van bovengronds bewaarde WO I-relicten van de Antwerpen-Turnhoutstellung, Universiteit Gent in opdracht van de Provincie Antwerpen, Dienst Erfgoed.
  • GHEYLE W. & BOURGEOIS I. 2013: Vergeten linies. Antwerpse bunkers en loopgraven door de lens van Leutnant Zimmermann (1918), deel 1 en deel 2, Streekgericht 3, Antwerpen.
  • GILS R. s.d.: Typeplans Duitse bunkers uit 1917 te Antwerpen, Vesting, Antwerpen.
  • GILS R. 2001: Vesting Antwerpen. Deel IV. Bunkers en bunkerstellingen (1914-1945), België onder de wapens 19, Erpe.

Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse bunker [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305874 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.