erfgoedobject

Duitse bunker

bouwkundig element
ID
305907
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305907

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Duitse bunker
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

Halfondergrondse betonnen militaire constructie, gelegen op ongeveer 80 meter ten noorden van het kanaal Dessel-Schoten. De bunker maakt nu deel uit van een parking langs de Handelslei, tussen de huisnummers 3-7 en 11 in. Op de bunker is een informatiebord aangebracht.

Historisch overzicht

Duitse bunker, opgetrokken als onderdeel van de 'Turnhoutkanalstellung'. Dit betreft een Duitse stelling uit de Eerste Wereldoorlog met verdedigingswerken, die vanaf november 1916 was aangelegd langs het kanaal Dessel-Schoten-Turnhout. Aan de Oude Kom in Turnhout draaide de stelling weg van het kanaal in de richting van Corsendonk (Oud-Turnhout) en vormde ze een halve kringstelling ten oosten van Turnhout.

Ter hoogte van strategische punten zoals sluizen, bruggen, zwaaikommen, wegen en spoorwegen werden verdedigingswerken zoals bunkers, mitrailleuropstellingen, loopgraven en draadhindernissen opgetrokken. In het totaal zouden er oorspronkelijk 132 bunkers zijn opgetrokken langs de 'Turnhoutkanalstellung'. De meeste bunkers kunnen teruggebracht worden tot drie types.

Volgens een Duitse kaart zou het gaan om een 'Unterschlupf für 3 Man. zugl. Inf. Beobachter'. Dit betreft een kleine schuilplaats voor drie personen, die eveneens diende te fungeren als observatiepost. Een ronde opening doorheen het dak diende wellicht voor het gebruik van een periscoop. Dit type bunker wordt in Belgische inventarissen aangeduid met type III.

Aan de noordwestelijke zijde van sluis 4 waren er volgens de Duitse kaart twee bunkers van het type I opgetrokken aan beide zijden van de brug, met ertussen drie vooruitgeschoven observatieposten van het type III. Een luchtfoto van 31 januari 1918 maakt duidelijk hoe deze bunkers aan noordelijke zijde bijkomend beschermd werden door een dubbele rij draadversperringen en loopgraven. De mitrailleursposten waren volgens deze kaart respectievelijk in noordoostelijke en zuidwestelijke richting georiënteerd, en hadden dus de oevers van het kanaal in beide richtingen in het vizier.

Beschrijving

Kleine, bijna volledig bovengrondse betonnen militaire constructie met een rechthoekig grondplan van min of meer 360 x 240 cm. De constructie is opgetrokken uit gewapend beton, dat grotendeels tegen een houten bekisting werd gegoten. Op de (oostelijke) achtergevel zijn betonspatten aangebracht ter camouflage. Het plafond is versterkt met stalen profielen, waartussen houten beplanking stak. Het dak aan de (westelijke) voorzijde is gebogen terwijl de hoeken van de voormuur schuin zijn afgewerkt. Aan de oostelijke achterzijde zit de toegang. Centraal doorheen de voormuur zit een gleuf aan de binnenzijde, die versmalt tot een kleine opening aan buitenzijde. Het plafond ter hoogte van deze gleuf is hoger uitgewerkt. In de vloer zit een rond zinkputje, terwijl er één ronde opening doorheen het dak steekt.

  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds 185, doos 573: Turnhoutkanal. 1:20.000 (Duitse kaart met aanduiding bunkers).
  • DOSSCHE R., GHEYLE W., BOURGEOIS J., VAN EETVELDE V. & STICHELBAUT B. 2012: Zimmermann anno 2010. Inventarisatie en (omgevings)analyse van bovengronds bewaarde WO I-relicten van de Antwerpen-Turnhoutstellung, Universiteit Gent in opdracht van de Provincie Antwerpen, Dienst Erfgoed.
  • GHEYLE W. & BOURGEOIS I. 2013: Vergeten linies. Antwerpse bunkers en loopgraven door de lens van Leutnant Zimmermann (1918), deel 1 en deel 2, Streekgericht 3, Antwerpen.
  • GILS R. s.d.: Typeplans Duitse bunkers uit 1917 te Antwerpen, Vesting, Antwerpen.
  • GILS R. 2001: Vesting Antwerpen. Deel IV. Bunkers en bunkerstellingen (1914-1945), België onder de wapens 19, Erpe.

Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse bunker [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/305907 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.