Betonnen militaire constructie, gelegen aan de zuidelijke zijde van het kanaal Dessel-Schoten, ter hoogte van de westelijke hoek van de zwaaikom. De bunker ligt op 400 meter ten westen van sluis 4 (Brugstraat), en op 400 meter ten oosten van sluis 5.

Historisch overzicht

Duitse bunker, opgetrokken als onderdeel van de 'Turnhoutkanalstellung'. Dit betreft een Duitse stelling uit de Eerste Wereldoorlog met verdedigingswerken, die vanaf november 1916 was aangelegd langs het kanaal Dessel-Schoten-Turnhout. Aan de Oude Kom in Turnhout draaide de stelling weg van het kanaal in de richting van Corsendonk (Oud-Turnhout) en vormde ze een halve kringstelling ten oosten van Turnhout.

Ter hoogte van strategische punten zoals sluizen, bruggen, zwaaikommen, wegen en spoorwegen werden verdedigingswerken zoals bunkers, mitrailleuropstellingen, loopgraven en draadhindernissen opgetrokken. In het totaal zouden er oorspronkelijk 132 bunkers zijn opgetrokken langs de 'Turnhoutkanalstellung'. De meeste bunkers kunnen teruggebracht worden tot drie types.

De bunker was in oorsprong van het type 'Masch.Gew.Stand zugl. Unterschlupf für 18 Man'. Dit betreft een bunker met bijhorende mitrailleursopstelling die eveneens diende te fungeren als manschappenverblijf voor 18 man. Dit type bunker wordt in Belgische inventarissen aangeduid met type I.

Op een Duitse kaart van de 'Turnhoutkanalstellung' wordt op deze plek één mitrailleursopstelling met twee verschillende schietrichtingen weergegeven. Vermoedelijk is de nabijheid van sluis 4 en sluis 5 met bijhorende versterkingen ten noorden van het kanaal de reden waarom men hier gekozen heeft voor één mitrailleursopstelling met twee verschillende schietrichtingen ten westen van de zwaaikom. De dichtste bunker van het bruggenhoofd ten noorden van sluis 4 lag op nauwelijks 250 meter van deze bunker. Een bunker aan de andere zijde van de zwaaikom was met andere woorden niet zinvol.

De bunker vormt een buitenbeentje voor de 'Turnhoutkanalstellung'. Deze bunker is namelijk aangepast tijdens het interbellum. De aanpassingswerken aan de bunker – vanaf eind jaren 1930 aangeduid met X5 – werden tussen eind 1939 en april 1940 uitgevoerd door de Antwerpse firma 'Entreprises Hydrauliques et de Béton Armé'. De oorspronkelijke indeling met twee bunkerkamers en een gang werd aangepast naar een bunker met vier bunkerruimtes. De twee oorspronkelijke toegangen werden dichtgemaakt, terwijl er aan de achterzijde een nieuwe toegang werd gecreëerd. In de oostelijke muur werd een opening voor mitrailleur uitgewerkt. Volgens de eigenaar was er op het dak van de bunker een plateau aangebracht, met daarop een 'tourelle' (pantserkoepel).

Beschrijving

Halfondergrondse militaire constructie met rechthoekig grondplan van grosso modo 5,45 x 5,9 meter. De bunker is opgetrokken uit gewapend beton, dat gegoten werd tegen een houten bekisting. De randen van het dak zijn schuin afgewerkt, behalve aan de zuidoostelijke achterzijde. Min of meer centraal aan zuidoostelijke zijde zit één toegang. In de achtermuur zit een ronde opening, die is dichtgemaakt. De bunker is binnenin ingedeeld in vier ruimtes, met binnenmuren van ongeveer 40cm dikte. In de binnenmuur, recht tegenover de ingang, zit een kleine opening die diende als toegangsverdediging. In de noordelijke binnenmuur van de twee noordelijke binnenruimtes zijn de oorspronkelijke lampennissen behouden. In de oostelijke buitenmuur zit een schietopening, noordoostelijk gericht. In de opening zit een haak, terwijl er aan de binnenzijde een metalen plaatje met opening steekt. Beiden dienden om een ketting te geleiden of te verankeren, die vastzat aan een stalen plaat die de schietopening diende af te schermen.