erfgoedobject

Duitse bunker

bouwkundig element
ID
306054
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306054

Juridische gevolgen

Beschrijving

Betonnen militaire constructie, gelegen in het Mastenbos, op 45 meter ten zuidoosten van de Kalmthoutsesteenweg. De bunker ligt er op ongeveer 120 meter achter de meest vooruitgeschoven bunkerlijn. De bunker ligt ter hoogte van een kruispunt van wandelpaden en is publiekelijk ontsloten, met bijhorend informatiebord.

Historisch overzicht

Duitse bunker, opgetrokken als onderdeel van de 'Nordabschnitt'. Deze Duitse stelling uit de Eerste Wereldoorlog behoorde tot de 'Stellung Antwerpen'. De 'Nordabschnitt' werd meer bepaald in 1917 aangelegd ten noordoosten van Antwerpen, tussen de Schelde stroomafwaarts en het kanaal van Schoten naar Turnhout. De stelling volgde min of meer het tracé van de buitenste fortengordel, gaande van Fort Stabroek, Schans Smoutakker, Fort Ertbrand, via het Mastenbos en Wolvenbos richting Fort Brasschaat, Schans Drijhoek en Fort Schoten, waar de stelling aansloot op de 'Turnhoutkanalstellung'.

De 'Nordabschnitt' bestond uit draadversperringen en een netwerk van loopgraven, waarin de meeste bunkers werden opgetrokken. Achter de voorste verdedigingslijnen werden nog bijkomende artilleriestellingen, mitrailleursteunpunten en commandoposten aangelegd. Net zoals de aanwezige forten en schansen werden enkele Belgische bunkers uit 1914 als verdedigingswerk in de 'Nordabschnitt' ingepast. De meeste bunkers werden opgetrokken volgens standaardontwerpen. Omwille van camouflage werden betonspatten aangebracht op die delen van de bunker, die niet met aarde of gras werden bedekt.

Deze bunker betreft een type commandopost, die achter de voorste loopgraven werd opgetrokken. Wellicht werd dit type op de kaarten aangeduid met 'GB' wat zou staan voor 'Gruppenbefehlstelle'. In Belgische inventarissen wordt dit type aangeduid met type X. Het betreft een type bunker met een grote binnenruimte en centraal vooraan een stalen observatiekoepel met een kleine kijkgleuf en een ronde opening voor periscoop, die met schuiven kon worden afgesloten.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de toegangen en andere muuropeningen bij vele bunkers dichtgemetseld, op bevel van de Duitse bezetter. Ter hoogte van de toegang was een bakstenen portaal opgetrokken, dat evenwel recent is afgebroken.

Beschrijving

Militaire constructie uit gewapend beton met een veelhoekige plattegrond, min of meer in de vorm van een omgekeerde L. Het beton is gegoten tegen een houten bekisting. De randen van het dak en de hoeken zijn gebogen, behalve aan de (zuidwestelijke) achterzijde. Tegen deze achtergevel zijn betonspatten aangebracht, behalve boven de toegang, waar een vlak is uitgespaard voor het aanbrengen van een opschrift. De (noordoostelijke) voormuur springt wat uit: hier zit er een gebogen pantserplaat. Ter hoogte van de toegang zitten er ijzeren elementen, om een deur te bevestigen.

Tegen het plafond zijn gegolfde plaatijzers tussen stalen liggers aangebracht. De binnenmuren hebben een plint. Via een gang en een tweede deuropening, waar nog ijzeren elementen aanwezig zijn voor het bevestigen van een deur, wordt de grote binnenruimte bereikt. Centraal in de voormuur leiden drie trapjes tot de observatiekoepel. In de binnenmuren zitten er onder andere een nis voor een kachel, verschillende ronde openingen (met buizen) en houten blokken nabij de observatiekoepel. In de gang zit een waterputje.

  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds 185, doos 573: Nordabschnitt. Übersichtsplan, 1:25.000; Stellungsplan. Antwerpen-Nordfront-Turnhoutkanal, 1:40.000; Turnhoutkanal, 1:20.000; doos 952: Nord I, 1. Regimentabschnitt, Bataillonsabschnitt I & II, 1:2500.
  • DOSSCHE R., GHEYLE W., BOURGEOIS J., VAN EETVELDE V. & STICHELBAUT B. 2012: Zimmermann anno 2010. Inventarisatie en (omgevings)analyse van bovengronds bewaarde WO I-relicten van de Antwerpen-Turnhoutstellung, Universiteit Gent in opdracht van de Provincie Antwerpen, Dienst Erfgoed.
  • GHEYLE W. & BOURGEOIS I. 2013: Vergeten linies. Antwerpse bunkers en loopgraven door de lens van Leutnant Zimmermann (1918), deel 1 en deel 2, Streekgericht 3, Antwerpen.
  • GILS R. s.d.: Typeplans Duitse bunkers uit 1917 te Antwerpen, Vesting, Antwerpen.
  • GILS R. 2001: Vesting Antwerpen. Deel IV. Bunkers en bunkerstellingen (1914-1945), België onder de wapens 19, Erpe.

Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Duitse bunkerlinie Nordabschnitt

  • Is deel van
    Kalmthoutsesteenweg

  • Is deel van
    Loopgraven en bunkers in het Mastenbos

  • Is deel van
    Loopgravensysteem tussen fort Ertbrand en fort van Brasschaat (Antwerpen-Turnhoutstellung)

  • Is deel van
    Militair erfgoed op de overgang van Scheldepolders naar Kempen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse bunker [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306054 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.