erfgoedobject

Duitse bunker

bouwkundig element
ID
306067
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306067

Juridische gevolgen

Beschrijving

Betonnen militaire constructie, gelegen in het Mastenbos, op ongeveer 315 meter ten zuidoosten van de Kalmthoutsesteenweg, op 90 meter ten noordwesten van de spoorlijn Antwerpen-Roosendaal en de Georges Spelierlaan. De bunker ligt in een loopgraaf achter de meest vooruitgeschoven loopgraaf met bunkers. De bunker is meer bepaald deels ingewerkt in de borstwering van deze loopgraaf, die langs de zuidwestelijke achterzijde van de bunker loopt.

Historisch overzicht

Duitse bunker, opgetrokken als onderdeel van de 'Nordabschnitt'. Deze Duitse stelling uit de Eerste Wereldoorlog behoorde tot de 'Stellung Antwerpen'. De 'Nordabschnitt' werd meer bepaald in 1917 aangelegd ten noordoosten van Antwerpen, tussen de Schelde stroomafwaarts en het kanaal van Schoten naar Turnhout. De stelling volgde min of meer het tracé van de buitenste fortengordel, gaande van Fort Stabroek, Schans Smoutakker, Fort Ertbrand, via het Mastenbos en Wolvenbos richting Fort Brasschaat, Schans Drijhoek en Fort Schoten, waar de stelling aansloot op de 'Turnhoutkanalstellung'.

De 'Nordabschnitt' bestond uit draadversperringen en een netwerk van loopgraven, waarin de meeste bunkers werden opgetrokken. Achter de voorste verdedigingslijnen werden nog bijkomende artilleriestellingen, mitrailleursteunpunten en commandoposten aangelegd. Net zoals de aanwezige forten en schansen werden enkele Belgische bunkers uit 1914 als verdedigingswerk in de 'Nordabschnitt' ingepast. De meeste bunkers werden opgetrokken volgens standaardontwerpen. Omwille van camouflage werden betonspatten aangebracht op die delen van de bunker, die niet met aarde of gras werden bedekt.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de toegangen en andere muuropeningen bij vele bunkers dichtgemetseld, op bevel van de Duitse bezetter.

Dit type bunker werd met 'Zf' aangeduid. Volgens een legende, horende bij een kaart van de 'Nordabschnitt', moet dit geïnterpreteerd worden als 'Zugführerunterstand', een commandopost voor een bevelhebber van een peloton. In Belgische inventarissen wordt dit type aangeduid met type XVII. Het betreft een type bunker met een asymmetrische plattegrond, één L-vormige toegang en een binnenruimte van 2,5 op 2 meter.

Beschrijving

Militaire constructie uit gewapend beton. De bunker is grotendeels onder aarde en begroeiing gebracht. Het beton is gegoten tegen een houten bekisting. De randen van het dak zijn voor zover zichtbaar afgerond. Tegen de achtergevel zijn betonspatten aangebracht. In de toegang tot de bunker aan de achterzijde is een (recente) metalen deur ingebracht, met gleuf voor vleermuizen. In de achtergevel zit een ronde opening met buis en enkele kleine uitsparingen. Tegen het plafond van de bunker zijn gegolfde plaatijzers aangebracht tussen stalen profielen. Bij de toegang zijn er sporen van roodbruine camouflageverf.

  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds 185, doos 573: Nordabschnitt. Übersichtsplan, 1:25.000; Stellungsplan. Antwerpen-Nordfront-Turnhoutkanal, 1:40.000; Turnhoutkanal, 1:20.000; doos 952: Nord I, 1. Regimentabschnitt, Bataillonsabschnitt I & II, 1:2500.
  • DOSSCHE R., GHEYLE W., BOURGEOIS J., VAN EETVELDE V. & STICHELBAUT B. 2012: Zimmermann anno 2010. Inventarisatie en (omgevings)analyse van bovengronds bewaarde WO I-relicten van de Antwerpen-Turnhoutstellung, Universiteit Gent in opdracht van de Provincie Antwerpen, Dienst Erfgoed.
  • GHEYLE W. & BOURGEOIS I. 2013: Vergeten linies. Antwerpse bunkers en loopgraven door de lens van Leutnant Zimmermann (1918), deel 1 en deel 2, Streekgericht 3, Antwerpen.
  • GILS R. s.d.: Typeplans Duitse bunkers uit 1917 te Antwerpen, Vesting, Antwerpen.
  • GILS R. 2001: Vesting Antwerpen. Deel IV. Bunkers en bunkerstellingen (1914-1945), België onder de wapens 19, Erpe.
  • Foto's genomen door Tom Oliviers, 2 november 2011.

Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Duitse bunkerlinie Nordabschnitt

  • Is deel van
    Kapellen

  • Is deel van
    Loopgraven en bunkers in het Mastenbos

  • Is deel van
    Loopgravensysteem tussen fort Ertbrand en fort van Brasschaat (Antwerpen-Turnhoutstellung)

  • Is deel van
    Militair erfgoed op de overgang van Scheldepolders naar Kempen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse bunker [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306067 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.