erfgoedobject

Duitse bunker

bouwkundig element
ID
306176
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306176

Juridische gevolgen

Beschrijving

Betonnen militaire constructie, gelegen in het Elzenbos, op ongeveer 85 meter ten zuidwesten van de Melsenlaan. De bunker maakt deel uit van de bunkerlijn tussen Fort Ertbrand en Schans Smoutakker.

Historisch overzicht

Duitse bunker, opgetrokken als onderdeel van de 'Nordabschnitt'. Deze Duitse stelling uit de Eerste Wereldoorlog behoorde tot de 'Stellung Antwerpen'. De 'Nordabschnitt' werd meer bepaald in 1917 aangelegd ten noordoosten van Antwerpen, tussen de Schelde stroomafwaarts en het kanaal van Schoten naar Turnhout. De stelling volgde min of meer het tracé van de buitenste fortengordel, gaande van Fort Stabroek, Schans Smoutakker, Fort Ertbrand, via het Mastenbos en Wolvenbos richting Fort Brasschaat, Schans Drijhoek en Fort Schoten, waar de stelling aansloot op de 'Turnhoutkanalstellung'.

De 'Nordabschnitt' bestond uit draadversperringen en een netwerk van loopgraven, waarin de meeste bunkers werden opgetrokken. Achter de voorste verdedigingslijnen werden nog bijkomende artilleriestellingen, mitrailleursteunpunten en commandoposten aangelegd. Net zoals de aanwezige forten en schansen werden enkele Belgische bunkers uit 1914 als verdedigingswerk in de 'Nordabschnitt' ingepast. De meeste bunkers werden opgetrokken volgens standaardontwerpen. Omwille van camouflage werden vaak betonspatten aangebracht op die delen van de bunker, die niet met aarde of gras werden bedekt.

Deze bunker lag achter de meest vooruitgeschoven loopgraaf met bunkers tussen Fort Ertbrand en Schans Smoutakker. De bunker behoort tot het type, dat omschreven wordt als een 'U Tr', wat volgens een legende bij een kaart van de 'Nordabschnitt' staat voor 'Untertreteraum', een groot manschappenverblijf. In Belgische inventarissen wordt dit type aangeduid met type VII. Dit type heeft een rechthoekig grondplan, met twee toegangen aan de achterzijde, die elk via een L-vormige gang uitmonden in de grote binnenruimte.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de toegangen en andere muuropeningen bij vele bunkers dichtgemetseld, op bevel van de Duitse bezetter.

Beschrijving

Militaire constructie uit gewapend beton met een rechthoekig grondplan van ongeveer 9,15 x 5 meter. De randen van het dak en de hoeken zijn afgerond, behalve aan de (zuidelijke) achterzijde. Op de achtergevel zijn er betonspatten aangebracht (camouflage). Centraal bovenaan de achtergevel is hierbij een vlak voorzien voor een opschrift. De ene toegang is nog deels dichtgemetseld met rode baksteen, in de andere zit er nu een ijzeren deur met gleuf voor vleermuizen. Tegen het plafond zijn gegolfde plaatijzers tussen stalen profielen geplaatst.

  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds 185, doos 573: Nordabschnitt. Übersichtsplan, 1:25.000; Stellungsplan. Antwerpen-Nordfront-Turnhoutkanal, 1:40.000; Turnhoutkanal, 1:20.000; doos 952: Nord I, 1. Regimentabschnitt, Bataillonsabschnitt I & II, 1:2500.
  • DOSSCHE R., GHEYLE W., BOURGEOIS J., VAN EETVELDE V. & STICHELBAUT B. 2012: Zimmermann anno 2010. Inventarisatie en (omgevings)analyse van bovengronds bewaarde WO I-relicten van de Antwerpen-Turnhoutstellung, Universiteit Gent in opdracht van de Provincie Antwerpen, Dienst Erfgoed.
  • GHEYLE W. & BOURGEOIS I. 2013: Vergeten linies. Antwerpse bunkers en loopgraven door de lens van Leutnant Zimmermann (1918), deel 1 en deel 2, Streekgericht 3, Antwerpen.
  • GILS R. s.d.: Typeplans Duitse bunkers uit 1917 te Antwerpen, Vesting, Antwerpen.
  • GILS R. 2001: Vesting Antwerpen. Deel IV. Bunkers en bunkerstellingen (1914-1945), België onder de wapens 19, Erpe.

Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Duitse bunkerlinie Nordabschnitt

  • Is deel van
    Militair erfgoed op de overgang van Scheldepolders naar Kempen

  • Is deel van
    Stabroek


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse bunker [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306176 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.