Betonnen militaire constructie, gelegen in het openbaar domein 'Den Uitlegger', ten oosten van Oude Gracht, ten westen van de Sionkloosterlaan. De bunker maakte deel uit van de meest vooruitgeschoven verdedigingslijn van de 'Nordabschnitt' tussen Fort Ertbrand en Fort Brasschaat. De loopgraaf met wal, waarin de bunker werd opgetrokken, is er nog bewaard.
Historisch overzicht
Duitse bunker, opgetrokken als onderdeel van de 'Nordabschnitt'. Deze Duitse stelling uit de Eerste Wereldoorlog behoorde tot de 'Stellung Antwerpen'. De 'Nordabschnitt' werd meer bepaald in 1917 aangelegd ten noordoosten van Antwerpen, tussen de Schelde stroomafwaarts en het kanaal van Schoten naar Turnhout. De stelling volgde min of meer het tracé van de buitenste fortengordel, gaande van Fort Stabroek, Schans Smoutakker, Fort Ertbrand, via het Mastenbos en Wolvenbos richting Fort Brasschaat, Schans Drijhoek en Fort Schoten, waar de stelling aansloot op de 'Turnhoutkanalstellung'.
De 'Nordabschnitt' bestond uit draadversperringen en een netwerk van loopgraven, waarin de meeste bunkers werden opgetrokken. Achter de voorste verdedigingslijnen werden nog bijkomende artilleriestellingen, mitrailleursteunpunten en commandoposten aangelegd. Net zoals de aanwezige forten en schansen werden enkele Belgische bunkers uit 1914 als verdedigingswerk in de 'Nordabschnitt' ingepast. De meeste bunkers werden opgetrokken volgens standaardontwerpen. Omwille van camouflage werden betonspatten aangebracht op die delen van de bunker, die niet met aarde of gras werden bedekt.
Deze bunker behoort tot het type 'IB', wat staat voor 'Infanterie Beobachter', een observatiepost ten behoeve van de infanterie. In Belgische inventarissen wordt dit type aangeduid met type IX. De infanteriewaarnemer was verantwoordelijk voor het telefonisch leiden en coördineren van de infanterievuren, zoals zware mitrailleurs of granaatwerpers. Er kon niet worden vastgesteld of het hier een observatiepost betreft met een waarnemingsopening die is afgesloten met een gebogen pantserplaat of om een observatiepost met waarnemingsgleuf in de voormuur.
De observatiepost werd ingeplant in de borstwering van de meest vooruitgeschoven loopgraaf. Vlakbij werd er ook een bunker opgetrokken. Ter hoogte van beide bunkers mondde een andere loopgraaf in deze meest vooruitgeschoven loopgraaf uit, die wellicht een lus achter de meest vooruitgeschoven loopgraaf vormde.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de toegangen en andere muuropeningen bij vele bunkers dichtgemetseld, op bevel van de Duitse bezetter. Ook hier was dit het geval.
Beschrijving
Militaire constructie uit gewapend beton, met een uitsprong aan de (noordelijke) voorzijde. Het beton is gegoten tegen een houten bekisting. De hoeken en de randen van het dak zijn voor zover zichtbaar gebogen afgewerkt, behalve aan de (zuidelijke) achterzijde. Tegen de betonnen achterwand zijn betonspatten aangebracht (camouflage). Boven de toegang is een vlak voorzien voor een opschrift. Bij de toegang zijn er ijzeren elementen bewaard voor de bevestiging van een deur.
- Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds 185, doos 573: Nordabschnitt. Übersichtsplan, 1:25.000; Stellungsplan. Antwerpen-Nordfront-Turnhoutkanal, 1:40.000; Turnhoutkanal, 1:20.000; doos 952: Nord I, 1. Regimentabschnitt, Bataillonsabschnitt I & II, 1:2500.
- DOSSCHE R., GHEYLE W., BOURGEOIS J., VAN EETVELDE V. & STICHELBAUT B. 2012: Zimmermann anno 2010. Inventarisatie en (omgevings)analyse van bovengronds bewaarde WO I-relicten van de Antwerpen-Turnhoutstellung, Universiteit Gent in opdracht van de Provincie Antwerpen, Dienst Erfgoed.
- GHEYLE W. & BOURGEOIS I. 2013: Vergeten linies. Antwerpse bunkers en loopgraven door de lens van Leutnant Zimmermann (1918), deel 1 en deel 2, Streekgericht 3, Antwerpen.
- GILS R. s.d.: Typeplans Duitse bunkers uit 1917 te Antwerpen, Vesting, Antwerpen.
- GILS R. 2001: Vesting Antwerpen. Deel IV. Bunkers en bunkerstellingen (1914-1945), België onder de wapens 19, Erpe.