erfgoedobject

Duitse bunker

bouwkundig element
ID
306370
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306370

Juridische gevolgen

  • is deel van de aanduiding als vastgesteld bouwkundig erfgoed Duitse bunkerlinie Nordabschnitt
    Deze vaststelling is geldig sinds

  • is deel van de aanduiding als beschermd monument Fort van Schoten
    Deze bescherming is geldig sinds

Beschrijving

Halfondergrondse militaire constructie gelegen bij het Fort Schoten, meer bepaald ter hoogte van de zuidoostelijke hoek van het fort. De bunker ligt op 25 meter ten zuiden van de gracht rond het fort. De bunker maakt er deel uit van de meest vooruitgeschoven verdedigingslijn van de 'Nordabschnitt'.

Duitse bunker, opgetrokken als onderdeel van de 'Nordabschnitt'. Deze Duitse stelling uit de Eerste Wereldoorlog behoorde tot de 'Stellung Antwerpen'. De 'Nordabschnitt' werd meer bepaald in 1917 aangelegd ten noordoosten van Antwerpen, tussen de Schelde stroomafwaarts en het kanaal van Schoten naar Turnhout. De stelling volgde min of meer het tracé van de buitenste fortengordel, gaande van Fort Stabroek, Schans Smoutakker, Fort Ertbrand, via het Mastenbos en Wolvenbos richting Fort Brasschaat, Schans Drijhoek en Fort Schoten, waar de stelling aansloot op de 'Turnhoutkanalstellung'.

De 'Nordabschnitt' bestond uit draadversperringen en een netwerk van loopgraven, waarin de meeste bunkers werden opgetrokken. Achter de voorste verdedigingslijnen werden nog bijkomende artilleriestellingen, mitrailleursteunpunten en commandoposten aangelegd. Net zoals de aanwezige forten en schansen werden enkele Belgische bunkers uit 1914 als verdedigingswerk in de 'Nordabschnitt' ingepast. De meeste bunkers werden opgetrokken volgens standaardontwerpen. Omwille van camouflage werden betonspatten aangebracht op die delen van de bunker, die niet met aarde of gras werden bedekt. Bij deze bunker zijn er betonspatten terug te vinden bij de toegang en ter hoogte van de muuropeningen aan de zuidoostelijke voorzijde.

Deze bunker behoort tot het type 'ZWStr', wat volgens een legende bij een kaart van de 'Nordabschnitt' zou staan voor ‘Zwischenraumstreiche’, Het betreft meer bepaald een Duitse geschutsbunker, speciaal gebouwd voor Belgische 7,5cm kanonnen op plaataffuit, van waaruit een interval verdedigd diende te worden. Deze kanonnen, in principe bedoeld als veldgeschut, waren door de Duitsers verwijderd uit de forten en schansen rond Antwerpen. In de Belgische naoorlogse inventarisatie werd dit type aangeduid met type VIII. Deze geschutsbunkers komen vaak per twee voor, telkens met een ander schootsveld. Het schootsveld bij deze bunker is zuidoostelijk gericht. Het betreft een type bunker met een rechthoekige plattegrond en een centrale bunkerkamer. In de voormuur van de bunker zit een schietopening voor het kanon, met ernaast een kleine, naar buiten toe versmallende kijkopening. De schietopening meet aan buitenzijde 100 x 55cm, terwijl de kijkopening aan de buitenzijde 15cm breed is. De plaataffuit van het kanon was bevestigd aan de binnenwand van de bunker. Aan de buitenzijde zijn twee grote moeren met stalen ondersteuningsplaatjes zichtbaar. De schietopening kon aan de buitenzijde met een ijzeren plaat afgedekt worden.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden de toegangen en andere muuropeningen bij vele bunkers dichtgemetseld, op bevel van de Duitse bezetter. Ook bij deze bunker zijn alle muuropeningen dichtgemetseld.

  • Koninklijk Legermuseum Brussel, Fonds 185, doos 573: Nordabschnitt. Übersichtsplan, 1:25.000; Stellungsplan. Antwerpen-Nordfront-Turnhoutkanal, 1:40.000; Turnhoutkanal, 1:20.000; doos 952: Nord I, 1. Regimentabschnitt, Bataillonsabschnitt I & II, 1:2500.
  • DOSSCHE R., GHEYLE W., BOURGEOIS J., VAN EETVELDE V. & STICHELBAUT B. 2012: Zimmermann anno 2010. Inventarisatie en (omgevings)analyse van bovengronds bewaarde WO I-relicten van de Antwerpen-Turnhoutstellung, Universiteit Gent in opdracht van de Provincie Antwerpen, Dienst Erfgoed.
  • GHEYLE W. & BOURGEOIS I. 2013: Vergeten linies. Antwerpse bunkers en loopgraven door de lens van Leutnant Zimmermann (1918), deel 1 en deel 2, Streekgericht 3, Antwerpen.
  • GILS R. s.d.: Typeplans Duitse bunkers uit 1917 te Antwerpen, Vesting, Antwerpen.
  • GILS R. 2001: Vesting Antwerpen. Deel IV. Bunkers en bunkerstellingen (1914-1945), België onder de wapens 19, Erpe.
  • RIJLANT J. 2016: Kanonbunkers in de Kaiserliche Fortification Antwerpen, Vesting, 1, 2-5.

Auteurs: Decoodt, Hannelore
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Duitse bunkerlinie Nordabschnitt

  • Is deel van
    Fort van Schoten


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Duitse bunker [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306370 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.