Het Sint-Pietersplein vormt heden een enorm rechthoekig, geplaveid plein voor de Onze-Lieve-Vrouw-Sint-Pieterskerk en voormalige Sint-Pietersabdij. Het is voornamelijk vrijgekomen door het slopen in 1799 van de Onze-Lieve-Vrouwparochiekerk en het westelijk abdijcomplex in 1811. Het nieuwe plein werd aangelegd volgens het urbanisatieplan van stadsarchitect Charles Leclerc-Restiaux in 1848-1851 in neoclassicistische stijl en was voorzien als marsveld. Door de nivelleringswerken werd het oude reliëf van de Blandijnberg aangetast en kregen de resterende abdijkerk en -gebouwen respectievelijk een bordes van 5 treden en een afdalende trap naar de vroegere kloostergang.

Tegenover de kerk vormt een monumentale trap met gietijzeren kandelaars en siervazen de overgang naar een tweede plein, aangelegd in terrasvorm, namelijk het huidige Sint-Amandplein. De omzomende gevelwanden werden telkens als symmetrische gehelen ontworpen en herhaald. De oorspronkelijke ordonnantie blijft nog het best bewaard in de oostelijke gevelwand (nummers 1-7) waarbij twee identieke zijpanden een centrale, meer uitgewerkte wand in risalietvorm flankeren. Dezelfde opstelling vinden we in de overige gevelwanden terug. Parementen en puien werden hier reeds vaker aangepast. Voornamelijk als gevelwanden ontworpen, komen gevelordonnantie en woonhuizen dus niet altijd overeen.

Ook het aantal traveeën is bij de verschillende gevelwanden en afzonderlijke gevelpartijen niet identiek.

De oostelijke gevelwand wordt bovendien gedomineerd door de beschermde Onze-Lieve-Vrouw-Sint-Pieterskerk en rechts aanleunende resterende gebouwen van de voormalige Sint-Pietersabdij.

De ertegenover gelegen westzijde van het plein vertoont twee symmetrische gevelwanden (nummers 42-51 en 52-59) die de centrale monumentale arduinen trap en breukstenen terrasmuren en bekronende ijzeren balustrade en postamenten met acht siervazen flankeren. Vier imposante gietijzeren kandelaars (één is nu afgebroken) met gevleugelde vrouwelijke hermenfiguren sieren de trappalen.

Een rij populieren lijnt het Sint-Amandplein af. Sinds 1994 siert een marmeren gedenkplaat ter herinnering aan de strijd voor menselijke waardigheid en hulde aan de slachtoffers van honger, uitsluiting en geweld, de linker muurwand.

Minder homogeen is de noordwand nu met het nieuwe betonnen hoekgebouw met de Graaf Arnulfstraat (nummer 60) aansluitend bij de nog originele hoekpand met de Sint-Pietersnieuwstraat (nrummer 61) en de eenvoudige zijgevel van het klooster van de zusters apostolinnen (Sint-Pietersnieuwstraat nummer 115).

De noord-westhoek met de Graaf Arnulf- en Abt Flobertusstraat (nummer 8) vertoont een eenvoudige neoclassicistische architectuur.

Het zuidelijke huizenblok tussen de doorsteek naar het Kramersplein en de Kantienberg links en de Kunstlaan en Overpoort rechts is sterk verbouwd (nummers 17-27). Opvallend is echter de verbouwing van nummer 26 met een unieke winkelpui in een overgangsstijl van art nouveau naar art deco gerealiseerd door architect F. Dierkens in 1924.