Deze burgerwoning is een goed bewaard breedhuis van zes traveeën met neoclassicistische elementen in de voorgevel en met vermoedelijk een pre-18^de-eeuwse kern. Oorspronkelijk waren het twee panden, maar ze werden samengevoegd tot één eigendom, met een geüniformeerde gevel, tussen 1850 en 1895.

Historiek

De zuidzijde van de voormalige Nieuwstraat was reeds rond 1750 gesloten met bebouwing (Villaretkaart). De aanwezige panden ter hoogte van het huidige pand waren ongeveer even diep. De kaart van Ferraris (1771-1777) toont ongeveer eenzelfde toestand als de Villaretkaart. Het verschil zit in de achterbouw in de zuidwestelijke hoek die dieper is gekarteerd dan de Villaretkaart en de huidige toestand. De eigendom was volgens het primitief kadaster opgedeeld in vijf gebouwen (twee aan de straatkant en drie meer zuidelijk in het tuingedeelte) en een ingesloten koer of tuingedeelte. Het zuidelijke gebouw aan de straatkant is smal maar diep getrapt gekarteerd, terwijl het noordelijke pand aan de Nieuwe Straat een breedhuis is. Zowel de Atlas der Buurtwegen als de Poppkaart tonen dezelfde situatie als het primitief kadaster (vijf gebouwen en een ingesloten koer of tuingedeelte). De legger beschrijft het als ‘Huis’, in eigendom van de weduwe van Franciscus Mathys, een rentenierster uit Diest. Aangezien enkel dit huis tot haar eigendom behoorde, kan aangenomen worden dat een gedeelte als woonhuis diende en een tweede gedeelte verhuurd werd als woning oftewel als handelshuis. Het onderzoek achterhaalde de verhuurder van dit gedeelte niet.

Een dossier uit het Stadsarchief van Diest toont een bouwplan voor de toevoeging van een uitgebreide kroonlijst, getekend ‘Diest, le 19 février 1895’. De ‘état actuel’ toont de opdeling van de voorgevel zoals die anno 2019 is, dus ten minste vanaf 1895 zijn percelen en voorgevels fysiek samengevoegd tot één geheel. De architect op het bouwplan is een zekere Paul Monaire of Monsard, maar de handtekening is te onduidelijk om het verder te onderzoeken. Toenmalige eigenaar en aanvrager was ‘Monsieur Bosmans (J.), Notaire, rue Neuve 21 à Diest’. Bosmans was dus anno 1895 reeds in het bezit van het pand en gebruikte het als woning en notariaat. Volgens de doodsbrief zou de notaris op een bepaald moment naar Lovenjoel verhuisd zijn en aldaar gestorven in 1929. Van 1903-1919 werd de woning betrokken door notaris Jean Julien Marie Van Haecht, van 1919 tot 1948 door notaris Leon Van Haecht. Naderhand betrokken notaris Jan Van Haecht en later diens schoonzoon notaris Michel Brandhof het pand eveneens om er hun functie uit te oefenen. Sinds kort is een gedeelte van het gebouw in gebruik als bemiddelaarskantoor.

Een postkaart afgestempeld in 1934 toont het pand als een prominente aanwezige tegenover de Kruisheerenkerk in de Nieuwstraat. De voorgevel was in de eerste decennia van de 20^ste eeuw wit geverfd en wellicht bepleisterd. De kroonlijst boven de ingangspoort ontbreekt en is dus een latere toevoeging.

In 1988 diende de toenmalige eigenaar een bouwaanvraag in voor de ‘wijziging van gevelpui’. Het betrof de renovatie van de gevel, de vervanging van de ramen (T-ramen in plaats van zespandige ramen op de eerste verdieping in vergelijking met de postkaart uit 1934) en de toevoeging van de kroonlijst boven de toegangspoort.

Beschrijving

Het brede burgerhuis is een rijhuis van zes traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak, samengesteld uit twee eertijds aparte eigendommen. De lijstgevel is geüniformeerd over de beide panden in een sobere neoclassicistische stijl, met rechthoekige muuropeningen die regelmatig in de traveeën zijn geplaatst, een doorlopende houten geprofileerde kroonlijst met tandfries van rond 1895, en een brede poortdoorgang in de derde travee. Het pand is opgetrokken in donkerrode baksteen met accenten in kalkzandsteen op een lage hardstenen plint met keldergaten; de voorgevel was eertijds bepleisterd of witgeschilderd. De derde travee is vanaf de tweede bouwlaag tot onder de kroonlijst verzonken tegenover de rest van de gevel. Tevens is er links van de vierde en rechts van de zesde travee een pilaster in baksteen uitgevoerd.

In de derde travee zit een monumentale, rechthoekige toegangspoort onder rechte, geprofileerde waterlijst waarboven een ontlastingsboog. De posten van de poort zijn uitgewerkt in blokken van kalkzandsteen. De poort is opgebouwd uit twee houten poortvleugels. De linkerpoortvleugel bevat een in gietijzer uitgewerkte brievenbussleuf en de rechterpoortvleugel is voorzien van een koperen deurkruk, beide van een onbekende toevoegingsdatum.

De overige vijf traveeën op het gelijkvloers worden geopend door beluikte, rechthoekige vensters met een hardstenen lekdrempel en een kalkzandstenen latei. De ramen zijn in hout uitgewerkte T-ramen, daterend van de renovatiefase in 1988.

De tweede bouwlaag wordt gekenmerkt door zes identieke T-vensters met een gietijzeren borstwering voor elk van de vensters, aangevuld met een natuurstenen latei en bakstenen rollaag. De derde bouwlaag tenslotte heeft in elke travee een eenvoudig rechthoekig venster met zespandige vensters.