erfgoedobject

Geheel van laat-classicistische burgerhuizen met winkelpuien

bouwkundig element
ID
306860
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306860

Juridische gevolgen

Beschrijving

Rij van goed bewaarde handelspanden uit 1837 of 1838 in een laat-classicistische stijl. De drie panden hebben op het gelijkvloers een goed bewaarde houten winkelpui met centrale toegangsdeur. De winkelpuien zijn qua vormgeving 19de-eeuws, maar zijn net als de cementering van de gevels, waarschijnlijk een latere toevoeging. De pui van nummer 10 kan aan de hand van de originele rolluiken in de vitrines op zijn minst eind-19de-eeuws gedateerd worden. Ze dragen het embleem van de firma ‘F.J. Bollekens’, vanaf 1895 de naam van een Antwerps familiebedrijf.

Historiek

De Villaretkaart (circa 1745) toont gesloten bebouwing ter hoogte van de betrokken huisnummers. Er kunnen geen details van de panden afgelezen worden. In de laatste decennia van de 18de eeuw was de betrokken locatie al bebouwd door een diephuis. De panden ter hoogte van nummers 8 en 12 waren dieper uitgewerkt (Ferrariskaart 1771-1778). De locatie van de panden nummers 8, 10 en 12 was anno 1830 de locatie van een groter breedhuis. Het pand omvatte eveneens de breedte van huidige nummer 16. Het pand bestond uit een breedhuis aan de straatkant en twee lange smalle aanbouwen naar het zuiden toe. De centrale aanbouw liep helemaal tot aan het einde van het perceel, terwijl de aanbouw in de zuidwestelijke hoek halverwege het perceel stopte.

Het bebouwde perceel werd volgens de mutatieschetsen van 1838 gesplitst in vier percelen, die alle voorzien werden van nieuwe gebouwen, de huidige nummers 8 tot 16. De Atlas der Buurtwegen (circa 1840) en de Poppkaart (1842-1879) tonen grotendeels dezelfde situatie als de eerste mutatieschets. De huizen op nummers 8 en 10 behoorden toe aan dezelfde eigenaar, namelijk Joannes-Baptiste Smeyere, suikerbakker uit Diest. Het is onduidelijk of een van de panden de functie van bakkerij had, maar het verklaart wel de doorgetrokken lijstgevels van nummers 8 en 10. Het huis op nummer 12 was eigendom van Augustinus Serré, een landbouwer uit Diest. Volgens de legger was dit de enige eigendom van Serré in Diest, waardoor aangenomen kan worden dat de winkelpui een latere toevoeging is en het pand oorspronkelijk enkel een woonfunctie had (Popp).

De winkelpui van nummer 10 werd ten laatste op het einde van de 19de eeuw aangebracht. De rolluiken, die wellicht later aan de bestaande pui werden toegevoegd, dateren afgaande op het embleem van de fabrikant, van kort na 1895. Het bedrijf van de gebroeders Eugène en François-Jérôme Bollekens startte in 1858 als schrijnwerkerij in de Jezusstraat in Antwerpen. De activiteiten breidden stilaan uit naar de productie van rolluiken en dus werd er in 1877 uitgeweken naar een nieuwe atelier in de Pelikaanstraat. Vanaf 1895 neemt François het deel van zijn broer over dus veranderde het bedrijf van ‘E.F. Bollekens Frères’ naar ‘F.J. Bollekens’. De rolluiken dragen het embleem van overnemer François-Jérôme Bollekens: F.J. Bollekens, Rue du Pelican, Anvers.

Een andere wijziging aan de gevels is het parement, bestaande uit een cementering met schijnvoegen, een afwerking die waarschijnlijk eind-19de-eeuws of begin-20ste-eeuws is.

Beschrijving

De panden Leuvensestraat 8, 10 en 12 zijn woonhuizen van twee à drie traveeën en drie bouwlagen onder een zadeldak, alle drie met een winkelruimte met houten winkelpui op de gelijkvloerse verdieping. De panden met nummer 8 en 10 zijn sterk gelijkend qua materiaalgebruik en beschikken over een doorlopende kroonlijst. Nummer 12 toont eveneens veel gelijkenissen met de aanpalende panden, maar verschilt in kroonlijst, detaillering en het niveau van de verdiepingen.

De winkelpanden op nummers 8 en 10 vormen een ensemble: ze werden voor dezelfde eigenaar gebouwd in één bouwfase en kregen eerder eind 19de eeuw of begin 20ste eeuw een gelijkaardig afgewerkte gevel. De met schijnvoegen gecementeerde lijstgevels hebben hardstenen plinten en geprofileerde houten kroonlijsten op modillons waartussen cartouches zijn aangebracht. De modillons zelf tonen het typische acanthusbladmotief met daaronder een druiventak. Gebouchardeerde muurbanden zorgen voor een horizontaal accent.

De gelijkvloerse verdieping wordt ingenomen door een in hout afgewerkte winkelpui. De winkelpuien hebben een centrale glazen deur, voorzien van een smal rechthoekig bovenlicht die toegang verleent tot de winkelruimte. Links en rechts van de deuren bevinden zich telkens grote uitstalramen zonder roedeverdelingen. Bovenaan zijn de winkelpuien afgewerkt met een decoratieve kroonlijst. De winkelpui van nummer 8 en nummer 10 hebben dezelfde decoratieve detailleringen. De winkelpui van nummer 8 is volledig met eenzelfde donkerbruine beits behandeld. Daarmee heeft al het schrijnwerk van nummer 8 dezelfde donkerbruine kleur: ramen, deur en winkelpui. Naast de winkelpui van nummer 8 zijn nog restanten te zien van een gietijzeren arm, mogelijks van een vroeger uithangbord. De winkelpui van nummer 10 heeft exact hetzelfde uitzicht, afgezien van de centrale inkomdeur), maar de decoratieve detailleringen van de winkelpui worden geaccentueerd met een witte en blauwgrijze kleur. Het schrijnwerk van de ramen en de inkomdeur is lichtbruin gebeitst. De witgeschilderde houten winkelpui van nummer 10 is soberder afgewerkt: de detailleringen beperken zich tot uitspringende vlakken die de indruk wekken van pilasters naast de ramen en deur. De groene rolluiken van de beide ramen van de winkelpui op nummer 10 zijn volgens een zichtbaar embleem afkomstig van de fabriek ‘F. J. Bollekens, Rue du Pelican, Anvers’.

De tweede en derde bouwlagen zijn geopend door regelmatig in de traveeën geplaatste rechthoekige vensters in een gestucte omlijsting met oren. Bovenaan elk van de omlijstingen is een sluitsteen met medaillon aangebracht, geflankeerd door een guirlandeversiering. Voor elk van de vensters is een gietijzeren parapet geplaatst met centraal een leeuwenkopmotief. Hierboven zijn voor de veiligheid hedendaagse metalen stangen aangebracht.

Het pand nummer 12 is eveneens een burgerwoning met winkelruimte op het gelijkvloers, deze is echter recentelijk gerenoveerd. Het pand is hoger uitgewerkt dan de nummers 8-10. Op de begane grond zit een houten winkelpui op een gecementeerde plint.

De bovengevel is bepleisterd, voorzien van sierstroken in imitatievoegen. Op elke bouwlaag drie segmentboogvensters in een gestucte omlijsting met oren, chutes, diamantkopsluitsteen en guirlandes. Houten ramen met T-profiel zowel op het eerste als tweede verdiep; smeedijzeren parapets. In tegenstelling tot de panden met nummer 8 en 10 bevindt er zich nog een extra decoratieve laag met gebouchardeerde strook onder de lekdrempels van de vensters. De achtergevel is nog in volle verbouwing en toont dat de originele opbouw fel verstoord is.

  • Kadasterarchief Vlaams-Brabant, Mutatieschetsen Diest, Afdeling 1 (Diest), 1838/15, 1903/8, 1946/11.
  • Atlas Cadastral de Belgique, opgesteld door Philippe-Christian Popp naar aanleiding van het tekenen van kadasterplannen van alle Belgische gemeenten die hij wenste te vulgariseren en voor iedereen voor een bescheiden prijs beschikbaar te maken, opgesteld tussen 1842 en 1879, schaal : 1 : 10 000.
  • Rijksarchief België: Kadaster. Primitieve plannen. Vlaams-Brabant - Diest - Diest - Sectie A, Percelen van 188 tot 1975, ‘het Dorp’ (1830-1834) [online]:  https://search.arch.be/nl/zoeken-naar-archieven/zoekresultaat/inventaris/index/eadid/BE-A0550_007345_007065_DUT/inventarisnr/I00734500706519817/level/file. (geraadpleegd 6 november 2018).
  • VERSELE R. & WUYTS G. 2010: Gebroeders Bollekens. Vliegtuigbouwers (1909-1917), Brussel.

Auteurs: Dirix, Evelien; Goovaerts, Sebastiaan
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Geheel van laat-classicistische burgerhuizen met winkelpuien [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306860 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.