Onderwijzerswoning van de gemeentelijke jongensschool met in kern 19^de-eeuwse, sterk aangepaste schoolgebouwen op de locatie van de ‘Schrans van Schoonderbuken’. De onderwijzerswoning in art-decostijl dateert uit het interbellum.

Historiek

In de 17^de eeuw bevond zich ter hoogte van de huidige school de ‘Schrans van Schoonderbuken’. De schrans is volledig verdwenen op het primitief kadasterplan van 1830-1834. De legger beschrijft de perceelnummers als ‘Land’ en ‘Huis’ in eigendom van ‘Gehucht Schoonderbeeken’ (Popp). Een artikel in de ‘Gazette van Diest’ beschrijft dat Amandus van Welden in 1862 ‘les gaf over het ABC in een vervallen lokaal waar nu de gemeentelijke jongensschool staat’. Het gebouw op de voormalige schrans was dus in de tweede helft van de 19^de eeuw in gebruik als schoollokaal.

In 1864 nam de jonge priester Frans Van Uffelen het initiatief tot de oprichting van een volwaardig schoolgebouw. Hiervoor werd op 9 december 1864 in naam van de 800 inwoners een verzoekschrift ingediend aan de provincieraad. Pas in januari 1868 besprak de gemeenteraad de bouw van de gemeenteschool. Onder invloed van arrondissementscommissaris Tops bekwam men de bouwtoelating voor een schoolgebouw, een onderwijzerswoning met hof. Voor de bouw werden 10.000 kareelstenen gebakken door de inwoners van Schoonderbuken.  Het ‘vervallen lokaal’ werd gesloopt. Een mutatieschets uit 1869 bevestigt de sloop van het bestaande gebouw en de oprichting van een nieuwbouw op de locatie. Het pand bestond uit een breder hoofdgebouw, een rechthoekig aanpalend tweede volume en een klein vrijstaand bijgebouw ten westen van het schoolgebouw. Vermoedelijk werden enkel klaslokalen en de turnzaal gebouwd. Op 1 oktober 1868 startte de eerste schooldag bij onderwijzer Jan Glazemakers.

In 1892 volgen er kadastrale aanpassingen aan het perceel door het rechttrekken van de huidige Houwaartstraat. In de loop van de 20^ste eeuw werd de school meermaals uitgebreid, aangepast en gerenoveerd. Ze werd tussen 1940 en 1960 ontheven van haar educatieve functie. Sindsdien is het gebouwencomplex in gebruik door vrijetijdskringen, sportverenigingen en avondscholen. De onderwijzerswoning werd op het kadaster geregistreerd in 1930.

Het woonhuis is momenteel particulier bewoond en kon hierdoor niet bezocht of nader onderzocht worden.

Beschrijving

De art-deco-onderwijzerswoning, kadastraal geregistreerd in 1930, bevindt zich aan de noordzijde van het schoolcomplex. Het terrein wordt aan de straatzijde afgeschermd met een gemetseld hekwerk en lage muur. De momenteel beklinkerde voortuin is deels omhaagd.

De onderwijzerswoning is een vrijstaand volume van twee bouwlagen en een drietal traveeën onder een rood pannen schilddak. Rode baksteenbouw in Vlaams verband met gecementeerde, breukstenen plint en brede puilijst; de ver overkragende daklijst rust op houten, rood geschilderde schoren. Links tegen het hoofdvolume, een éénlagige aanbouw onder een schilddak met rode dakpannen. Hoofdvolume met onregelmatige, getrapte plattegrond. Drieledige opbouw van de straatgevel, met in het brede rechtse volume een venstertravee, het portaal in het centrale, iets terugwijkende volume, en links ten slotte een smallere venstertravee onder zadeldak. Boven de rechthoekige deur bevindt zich een bescheiden luifel uit gewapend beton, nu beige beschilderd. Daarboven twee gekoppelde smalle vensters met afgeschuinde bovenhoeken. De brede venstertravee rechts bevat brede vensteropeningen, in de tweede bouwlaag met een houten erker. Ook in de terugwijkende venstertravee links gelijkaardige vensteropeningen, gekenmerkt door een hardstenen latei en afgeschuinde bovenhoeken. De westelijke zijgevel is opgebouwd uit drie traveeën waarbij de brede gecementeerde lijst en de zandstenen waterlijst doorgetrokken werden.