Voormalig eclectisch gemeentehuis van Averbode, opgetrokken in 1932 naar ontwerp van Geo. Evrard uit Aarschot.

Historiek

Ondanks de aanwezigheid van de abdij en de uitbouw van de drukkerij, werd Averbode pas in 1928 een aparte gemeente. Op 18 december 1928 stemde de gemeenteraad er mee in een stuk grond (11a 16 ca) te kopen aan de Westelsebaan, voor de prijs van 17.517,15 BEF. Deze verkoop vond plaats op 19 februari 1931. Op 5 september 1930 was architect Geo. Evrard uit Aarschot klaar met de plannen van het nieuwe gemeentehuis. De gemeenteraad keurde de plannen goed op 10 maart 1931. Het bijgevoegde bestek bedroeg de som van 273.269,07 BEF. Op 3 september 1931 werd de heer H. Van Parijs uit Kessel-Lo als aannemer aangeduid. Op 9 april 1932 begon men met de werkzaamheden en eind 1933 kon het gemeentehuis in dienst worden genomen. De eindafrekening beliep 306.832 BEF. De indeling was als volgt: in de kelder een lokaal en wagenhuis voor de brandweer, twee archiefkamers, een politielokaal en twee cellen; op de gelijkvloerse verdieping een politiekantoor, de bureaus van de gemeenteontvanger, de secretaris en de burgemeester en de raadzaal/trouwzaal; op de eerste verdieping een feestzaal, later koloniaal museum en bibliotheek.

Een mutatieschets van het bouwjaar ontbreekt in het kadaster maar volgens een schets uit 1941, die betrekking had op naburige percelen, was het gemeentehuis een vrijstaand pand op rechthoekige plattegrond met twee uitstulpingen aan de achtergevel in de noordoostelijke en noordwestelijke hoek.

De eerste aanpassing van het gemeentehuis vond plaats in 1987-1988. Het gebouw was ondertussen in gebruik als openbare bibliotheek. Het gemeentebestuur Scherpenheuvel-Zichem (fusiegemeente sinds 1977) diende in 1985 een bouwaanvraag in voor ‘Het verbouwen van de gemeentelijke bibliotheek’. De plannen hiervoor werden opgemaakt door architect Etienne Livemont uit Leuven. De plannen tonen een nieuwe achterbouw aan de achtergevel met een bijkomende leeszaal, een zaal voor het personeel en een nieuwe traphal in de noordwestelijke hoek van het gebouw. Ook intern werd een nieuwe trap voorzien vanuit de voormalige lokettenzaal op het gelijkvloers naar de eerste verdieping. Het originele interieur was ondertussen verwijderd door de functiewijziging. De verbouwingen werden kadastraal opgenomen in 1987-1988.

Door plaatsgebrek drong een verdere uitbreiding van de bibliotheek zich op rond de eeuwwisseling. De bouwaanvraag voor de huidige nieuwbouw werd ingediend in 2004 op basis van plannen van architectenbureau Ar-te uit Heverlee

Beschrijving

Het statige voormalige gemeentehuis bevindt zich op de Westelsebaan, de centrale verkeersas die Westerlo verbindt met Zichem. In 1928 werd Averbode een zelfstandige gemeente, wat resulteerde in de bouw van het gemeentehuis en de aanleg van een dorpsplein voor evenementen. De schaarse boerderijen aan de Westelsebaan kregen in het interbellum het gezelschap van de eerste vrijstaande woonhuizen. De dorpsnotabelen trokken fraaie villa’s op in ruim beboomde tuinen aan de Westelsebaan richting Zichem.

Het gemeentehuis is opgetrokken in een eclectische stijl. Het bestaat uit drie traveeën en twee bouwlagen op een verhoogde begane grond, en onder een complex leien schilddak. Rode baksteenbouw met markante witgeschilderde, bepleisterde muurdelen.

De straatgevel is uitgewerkt tot een opvallende façade, met groot natuurstenen portaal. Symmetrisch opgebouwde gevel, met centraal de ingangstravee met klokgevel, geflankeerd door twee identieke venstertraveeën met lijstgevel. De traveeën zijn omlijst door brede bepleisterde vlakken met imitatievoegen. Centraal toegangsportaal dat tegen de voorgevel is aangebouwd, bereikbaar via een trap startend vanaf de derde travee leidend naar het zandstenen overwelfde rondboogportaal met art-deco-ornamentiek (florale patronen en omgekeerde Dorische zuilen). In het portaal bevindt zich de grote, rondbogige toegangsdeur in een natuurstenen hanenkamomlijsting. De in grijs geschilderde houten toegangspoort heeft een bovenlicht onderverdeeld in zes panden, en is zelf voorzien van een onderverdeling in dertig segmenten met diamantkoppen en een imposante zandstenen uitwaaierende ontlastingsboog.

Het portaal is bekroond met de zware natuurstenen leuning van het balkon voor de feestzaal op de eerste verdieping. Het deurvenster heeft een natuurstenen kozijn en een zware natuurstenen latei, waarboven een veld met floraal patroon en het wapenschild van België.

In de zijdelingse venstertraveeën zit op elke bouwlaag een drielicht met smalle hoge panden en kortere bovenlichten.

Het terrein helt af naar het zuiden waardoor de verhoogde begane grond volledig toegankelijk is aan de noordwestelijke gevel. De zijgevel is eveneens opgebouwd uit rode baksteen en vertoont dezelfde drielichten als in de voorgevel en een smalle gecementeerde plint. Hardstenen kordonlijst tussen bouwlagen één en twee. Traveeën vier en vijf zijn latere toevoegingen aangezien de dakrand stopt tussen travee drie en vier. Latere aanbouwsels achteraan.

De noordoostelijke zijgevel is niet zichtbaar vanwege de aanhechting van de recent opgetrokken bibliotheek met grote glaspartijen met aluminium schrijnwerk, zwarte bakstenen en een plat dak.

In het interieur resten vandaag nog de schouw en enkele muurschilderingen van de raadzaal op de gelijkvloerse verdieping, de rest van de imposante beschildering van de raadzaal door Guillaume Viersé werd bij de verbouwing in 2004 overschilderd. Bij diezelfde verbouwing verdween ook het originele binnenschrijnwerk en één van de bordestrappen. In de hal op de gelijkvloerse verdieping hangt nog wel de marmeren gedenkplaat van de eerstesteenlegging.