erfgoedobject

Oude hoeve Kemerlinckx

bouwkundig element
ID
306945
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306945

Juridische gevolgen

  • is aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed Oude hoeve Kemerlinckx
    Deze vaststelling is geldig sinds

Beschrijving

In oorsprong hoeve met losse bestanddelen, vandaag uitgegroeid tot een gesloten hoeve met ten noordwesten het woonhuis, dat ten minste teruggaat tot de eerste helft van de 18e eeuw.  Ten zuidoosten bevindt zich de 1816 gedateerde dwarsschuur met centrale doorgang naar het erf. De overige vleugels deden dienst als stallen. De hoeve was met zekerheid al sinds het begin van de 18de eeuw bewoond door de familie Kemerlinckx.

Historiek

Deze hoeve was eeuwenlang in bezit van dezelfde familie Kemerlinckx, net als de  ‘Nieuwe Hoeve Kemerlinckx’ even verderop in de Hanenstraat. Archiefonderzoek toont aan dat Peeter Kemerlinckx (1689-1776) rond 1728 met vrouw Anna Maria Vaes en gezin naar de hoeve verhuisde vanuit Neerlinter waar hij schepen was in 1725, 1731 en 1736. De Villaretkaart (circa 1745) toont een quasi-gesloten complex met een naar het noorden geopend U-vormig volume aan de straat en een losstaand noordelijk volume. De initiële bouwfase van de hoeve is echter onbekend.

Volgens de dorpslasten van 1747 bezat Peeter Kemerlinckx drie koeien en twee runderen, wat een indicatie geeft van de toenmalige rijkdom. Een tweede telling in 1754 beschrijft de volgende inwoners op de boerderij: Peeter Kemerlinckx, zijn vrouw, een pachter, een zoon van 21 jaar, een meisje en een knecht. De Ferrariskaart van 1771-1778 toont een situatie die verschilt van de Villaretkaart. De daarop volgende kartering op het primitief kadasterplan stemt dan weer meer overeen met de Villaretkaart. Na het overlijden van Joannes Franciscus Kemerlinckx, werden in 1808 de goederen verdeeld. Zoon Georges erfde de hoeve aan de Hanenstraat nummer 11 en zoon Joannes Franciscus II erfde de kleinschalige hoeve aan de Hanenstraat nummer 13. Volgens de jaarindicatie van de muurankers in de zuidoostvleugel, voerde Georges Kemerlinckx in 1816 een grondige renovatie uit.

Zowel de Atlas der Buurtwegen (circa 1840) als de Poppkaart (1842-1879) tonen dezelfde toestand als het primitief kadasterplan. De legger van de Poppkaart verduidelijkt dat zowel het ‘Huis’ (de hoeve) als de ‘Poel’, ‘Boomgaerd’ en ‘Tuin’ (achter het woonhuis) in eigendom waren van Georgius Kemerlinckx, ‘landbouwer uit Miscom’. Na het overlijden van Georges Kemerlinckx ging de pachthoeve over op dochter Rosalie Kemerlinckx die gehuwd was met neef Joannes Franciscus III Kemerlinckx. Tussen 1864 en 1888 was het echtpaar in het bezit van beide pachthoeves aan de Hanenstraat. Het is echter onduidelijk welke hoeve ze effectief bewoonden. Dochter Charlotte Carolina Antonia Kemerlinckx (1856-1905) erfde samen met haar man Josse Judocus Emanuel Wauters (1851-1922) de hoeve na 1888 via een gift van vader Joannes Franciscus III Kemerlinckx (voor zijn overlijden in 1897). Sindsdien spreekt men van ‘Hoeve Wauters’.

Rond 1897 voerde echtpaar Wauters-Kemerlinckx een ‘agrandissement’ uit van de hoeve. Een vrijstaand bakhuis werd ten noordwesten van de hoeve opgetrokken. Het losstaande woonhuis (noordvleugel) werd met tussengebouwen verbonden met het bestaande U-vormige volume. De bebouwde oppervlakte van de hoeve wijzigde niet maar het kadaster spreekt in 1906 wel van een ‘reconstruction partielle’. Het is onduidelijk wat de aanleiding was voor deze gedeeltelijke reconstructie. De pachthoeve kende geen uitbreidingen meer sinds 1906, maar wel een grondige renovatie in 1987 met respect voor het gebouw en de erfgoedwaarden.

Beschrijving

Gesloten hoeve bestaande uit een gekasseid erf met ten noordwesten het woonhuis en ertegenover, aan de zuidoostzijde, de uit 1816 gedateerde dwarsschuur met centrale toegang tot het erf; de zuidwestzijde en de noordoostzijde werden ingenomen door stallen. Het betreft verankerde bakstenen gebouwen onder pannen zadeldaken. De oostgevel van het gehele complex toont twee bouwnaden wat op verschillende bouwfasen duidt.

Het woonhuis bestaat uit acht traveeën en één tot anderhalve bouwlagen. De houten rondboogvormige deur met kalkzandsteenomlijsting en negblokken is te bereiken via een trap in kalkzandsteen in de vijfde travee. De eerste vier traveeën omvatten per twee gekoppelde kalkzandstenen kruiskozijnen met dubbele bakstenen ontlastingsbogen en centraal erboven een smal rechthoekig zoldervenster. Het niveauverschil bij de zesde en zevende travee wijst op het bestaan van een kelder, waarbij de kruiskozijnen zich bevinden op het niveau van de opkamer. De gehele gevel is afgewerkt met stellingsgaten net onder de dakrand, afgewerkt met natuursteen in kruisvorm. Zijgevels met aandaken. De noordgevel van het woonhuis kon niet bekeken worden tijdens het plaatsbezoek. Links van het breedhuis staat een inspringend volume van twee traveeën waarvan het uitzicht aansluit bij het woonhuis.

De driebeukige dwarsschuur aan de zuidoostzijde geeft via een centrale houten rondboogpoort met kalkzandsteenstenen omlijsting toegang tot het erf. De oostelijke zijgevel is gevat tussen twee steunberen en toont het jaartal 1816 en muurvlechtingen.  De linkse zijgevel, eveneens met vlechtingen, vertoont drie uilengaten in de top. De noordgevel, aan het binnenhof, bestaat uit zes traveeën met centraal een hoge poortopening met houten ontlastingsboog en enkele ijzerzandstenen hoekblokken onderaan de gevel. Links van de poort zit een kleine venster en deur, rechts ervan zit eveneens een centrale deur tussen twee vensters, alle zijn voorzien van een brede omlijsting in kalkzandsteen.

De stalvleugel ten zuidwesten bestaat uit drie traveeën en heeft in de erfgevel een centrale segmentboogvormige houten deur en twee kleine beluikte segmentboogvormige vensters.

In de hoek tussen de stalvleugel en de schuur werd een bakstenen garage onder een lessenaarsdak aangebouwd. De westgevel van de aanbouw heeft een betralied venster.

De noordoostvleugel is smaller van opbouw dan de overige vleugels. Deze bestaat uit zeven traveeën.

  • Gemeentearchief Kortenaken, Bouwaanvragen ruimtelijke ordening, dossier 1987/00071.
  • Kadasterarchief Vlaams-Brabant, Mutatieschetsen en bijhorende mutatiestaten, Kortenaken, afdeling Korsbeek-Miskom, Sectie B, 1897/3, 1906/4, 1981/8, 1982/7, 1983/9.
  • Kadasterarchief Vlaams-Brabant, Primitief kadaster Kortenaken, afdeling Korsbeek-Miskom, Sectie A, 1830-1834.
  • Atlas Cadastral parcellaire de la Belgique de Kersbeek, Philippe-Christian Popp, uitgegeven in 1842-1879, schaal 1:5000.
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kaart van Villaret, Institut National de l’Information Géographique et Forestière, SintMande (France), CH 292, uitgegeven 1745, schaal 1:14.400.
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
  • Topografische kaart van België, Philippe Vandermaelen, uitgegeven in 1846-1854, schaal 1:20.000.
  • VANDENBEMPT J. 2008: De familie Kemerlinckx (Neerlinter 1550 - Miskom 2008) : genealogisch bronnenonderzoek in het Hageland, Tervuren, 50-89.
  • DIRIX E. & GOVAERTS S. 2018: Terreinbezoek Hoeve Wauters (Kortenaken) (terreinbezoek op 12 december 2018).

Auteurs: Dirix, Evelien; Goovaerts, Sebastiaan; Cornelissen, Tom
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Oude hoeve Kemerlinckx [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306945 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.