erfgoedobject

Nieuwe hoeve Kemerlinckx

bouwkundig element
ID
306946
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306946

Juridische gevolgen

Beschrijving

Statige gesloten hoeve met woonhuis in vroeg-19de-eeuwse neoclassicistische stijl. Hoeve uit 1820, opgetrokken ter vervanging van een eerdere bebouwing en na uitbreidingen in de 19de eeuw tot een gesloten hoeve geëvolueerd. Locatie van ‘Brouwerij De Ster’ en stokerij tot de jaren 1920. De hoeve was vanaf de bouw tot heden bewoond door de familie Kemerlinckx.

Historiek

De Villaretkaart (circa 1745) toont  op deze plaats drie vrijstaande gebouwen, min of meer in een U-vorm geschikt. De Ferrariskaart (1771-1778) toont evenzeer drie vrijstaande gebouwen maar parallel aan elkaar. Westelijk ervan bevond zich een grote vijver, waarvan een restant vandaag nog steeds naast de hoeve terug te vinden is.

Rond 1820 besliste Joannes Franciscus II Kemerlinckx (1780-1897) tot de bouw van een nieuwe hoeve op slechts 50 meter van de ouderlijke hoeve. Het primitief kadaster karteert opnieuw twee vrijstaande rechthoekige volumes met een west-oost-oriëntatie met een korter volume aan de straatkant. Een derde kleinere volume staat meer oostelijk en heeft een noord-zuid-oriëntatie. Het primitief kadasterplan werd om een onbekende reden gecorrigeerd door drie andere volumes in potlood. De Atlas der Buurtwegen (circa 1840) neemt echter de initiële kartering van het primitief kadasterplan over.

In 1843 erfde het echtpaar Franciscus III Kemerlinckx (1816-1897) en (volle nicht) Rosalie Kemerlinckx (1816-1881) de hoeve aan de Hanenstraat na het overlijden van Franciscus II Kemerlinckx (1780-1834). Het kadasterarchief beschrijft in 1846 een ‘Reconstruction’ van de bestaande volumes. Het noordelijke volume werd aan de noordoostelijke zijde verkleind, het bestaande kleine oostelijke volume werd vergroot en het zuidelijke volume werd lichtjes vergroot naar het oosten toe. In 1862 werd de hoeve opnieuw vergroot door een ‘Nouvelle construction’ aan de gehele westelijke zijde: twee aaneengesloten volumes werden opgetrokken tussen de bestaande noordelijke en zuidelijke vleugels. Het noordwestelijke volume deed dienst een brouwerij en het centrale volume was een stokerij. In 1865 komt een deel van de hoeve op een lijst met ‘gevaarlijke gebouwen’ omdat de landelijke stokerij was gebouwd zonder vergunning. Rond 1879 werd beslist om de brouwerij te vergroten, ten nadele van de stokerij, die werd opgeheven. In 1895 vergrootte de familie Kemerlinckx een tweede keer haar brouwerij.

Tussen 1888 en 1927 is de hoeve in eigendom van zoon Edmond Kemerlinckx (1858-1927) en Rufine Bruyninckx. Hun ‘Brouwerij De Ster’ brouwde twee soorten bier voor de lokale herbergen. De likeurstokerij werd nog voor 1900 opgeheven omwille van een wetgeving die een jaarlijkse vergoeding voorzag voor het stilleggen van de stokerij. De oostelijke vleugel en noordoostelijke hoek werden in 1910 uitgebreid met een aangebouwde stal. Ook de noordelijke gevel van het woonhuis kreeg een kleine aanbouw. Een jaar later volgde een heropmeting en de bouw van een nieuwe woning net ten oosten van de hoeve. Het bier werd op vaten gebrouwen tot 1917. In 1917 werd al het koper (ketels etc.) meegenomen door de Duitse bezetter. De brouwerij werd opnieuw gestart in 1922. Het echtpaar Kemerlinckx-Bruyninckx en zoon René Kemerlinckx-Vanschoubroeck runden de brouwerij vervolgens nog tot 1945. Na de sluiting werden het woonhuis, de brouwerij, stokerij en het magazijn kadastraal samengevoegd in 1952. Zowel het woonhuis als de in 1989 tot woonhuis omgevormde voormalige schuur (zuidvleugel) worden op heden nog bewoond door leden van de familie Kemerlinckx.

Beschrijving

De gesloten hoeve bestaat uit een boerenburgerhuis in de noordvleugel, een oostelijke stalvleugel, een voormalige stokerij en later brouwerij in de westvleugel en zuidvleugel die dienst deed als dwarsschuur, alle geschikt rondom een centraal erf. Het betreft verankerde bakstenen gebouwen van één bouwlaag, twee voor het boerenburgerhuis, onder pannen zadeldaken.

De oostvleugel vertoont aan de buitenzijde een hoge houten toegangspoort, halfcirkelvormige vensters en een later toegevoegde aanbouw, die dienst deed als stal, onder een lessenaarsdak dat overgaat in het zadeldak (aanpassingsfase van 1846). De aanbouw is afgesloten van de oprit door een bakstenen muurtje met poort.

Het woonhuis in de noordelijke vleugel kon niet van naderbij geobserveerd worden. Een oude luchtfoto, vermoedelijk uit de tweede helft van de 20ste eeuw, uit de publicatie van Vandenbempt, toont een onderkelderd, neoclassicistisch woonhuis van vijf traveeën en een centrale voordeur. Rechts van het woonhuis toont de foto een eenlaagse aanbouw van vier traveeën. De voorgevel van zowel het woonhuis als de aanbouw is gewit met een gecementeerde plint voorzien van keldervensters. Net onder de dakrand van het woonhuis zitten vijf blinde rechthoekige zoldervensters. De overige rechthoekige vensters zijn voorzien van ramen met T-profielen. Een oudere foto van 1915, die meegegeven werd met René Kemerlinckx naar het front, toont echter een woning met een naakte baksteengevel met empirevensters.

De zuidvleugel, een dwarsschuur, vertoont aan de straat twee houten schuurpoorten, één centraal en één meer links in de gevel. Rechts van de centrale poort zijn twee kleine betraliede vensters zichtbaar. De zuidelijke vleugel gaat aan de oostkant vloeiend over in de oostvleugel. Een verticale bouwnaad uiterst rechts in de straatgevel indiceert echter verschillende bouwfasen. De complexe dakstructuur werd na de samenvoeging van de vleugels toegevoegd (aanpassingsfase van 1846). De westelijke kopgevel van de zuidelijk gevel is opgebouwd uit twee traveeën met  betraliede vierkante vensters met kruisverdeling in zowel de gelijkvloerse bouwlaag als de zolderverdieping. Dit voormalige schuurvolume is omgebouwd tot woonhuis.

De westvleugel bestaat uit drie aaneengesloten volumes met verschillende nokhoogtes. Aansluitend op het woonhuis vinden we de voormalige brouwerij. De brouwerij wordt voor het eerst opgetekend in 1862 en kreeg haar huidige vorm in 1895.  Het centrale volume deed eerder dienst al stokerij en moest later wijken voor de uitbreidende brouwerij. Een derde volume, slechts met een muurtje verbonden met de zuidelijke vleugel, is opgebouwd uit grijze snelbouwsteen onder een leien dak.

  • Gemeentearchief Kortenaken, Bouwaanvragen ruimtelijke ordening, dossier 1989/00076.
  • Kadasterarchief Vlaams-Brabant, Mutatieschetsen en bijhorende mutatiestaten, Kortenaken, afdeling Kersbeek-Miskom, Sectie B, 1846/8, 1862/1, 1879/7, 1895/6, 1910/11, 1911/5, 1931/10, 1952/19.
  • Kadasterarchief Vlaams-Brabant, Primitief kadaster Kortenaken, afdeling Kesbeek-Miskom, Sectie B, 1830-1834.
  • Atlas Cadastral parcellaire de la Belgique de Kersbeek, Philippe-Christian Popp, uitgegeven in 1842-1879, schaal 1:5000.
  • Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000).
  • Kaart van Villaret, Institut National de l’Information Géographique et Forestière, Sint Mande (France), CH 292, uitgegeven 1745, schaal 1:14.400.
  • Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
  • Topografische kaart van België, Philippe Vandermaelen, uitgegeven in 1846-1854, schaal 1:20.000.
  • VANDENBEMPT J. 2008: De familie Kemerlinckx (Neerlinter 1550 - Miskom 2008) : genealogisch bronnenonderzoek in het Hageland, Tervuren, 75-89.
  • DIRIX E. & GOVAERTS S. 2018: Terreinbezoek Sint-Rochuskapel (Kortenaken) (terreinbezoek op 12 december 2018).

Auteurs: Dirix, Evelien; Goovaerts, Sebastiaan; Cornelissen, Tom
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Nieuwe hoeve Kemerlinckx [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/306946 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.