Woning De Zordo is een representatief voorbeeld van een rijwoning ontworpen in 1973 door het architectenbureau Raman & Schaffrath. Tussen 1969 en 1983 bouwden ze een rijk en boeiend oeuvre uit, hoofdzakelijk bestaande uit nieuwbouwontwerpen voor private woningen die voornamelijk gelegen zijn in Gent en omliggende gemeenten. Deze ontwerpen kregen ook internationale erkenning, getuige de meerdere prijzen die hun oeuvre ontving en meer bepaald de vermelding van Woning De Zordo in de Internationale Prijs voor Architectuur Eternit van 1980. Woning De Zordo is een herkenbare schakel in het oeuvre van de architecten. Raman & Schaffrath ontwierpen Woning De Zordo als een totaalconcept waarbij exterieur, interieur, aankleding en meubilair zorgvuldig werden uitgedacht. Ondanks enkele aanpassingen in het interieur toont de woning met behoud van het vaste meubilair zich als een goed bewaarde getuige van dit totaalconcept. Het geheel heeft bijgevolg een grote ensemblewaarde en getuigt van een grote authenticiteit en relatieve gaafheid.

Historiek

De familie De Zordo erfde in 1971 van de grootvader een rijwoning, gelegen aan de Leiekaai in Gent. Op het kleine perceel stond een bescheiden, onderkelderde woning met winkel. De familie De Zordo besloot aan de Leiekaai te komen wonen, als het mogelijk was om op deze locatie een nieuwe, leefbare woning te bouwen. Hierop spraken ze het Gentse architectenbureau Raman & Schaffrath aan, met de vraag of zij op dit kleine perceel "iets konden doen". Het bouwperceel heeft een uiterst beperkte oppervlakte, met een breedte van 5,20 meter en een diepte van 11,45 meter. Het wordt links, rechts en achteraan helemaal ingesloten door aanpalende bebouwing. Het perceel had één groot voordeel: de oriëntatie naar het zuiden.

De bouwaanvraag werd ingediend op 19 januari 1973 en door het college van burgemeester en schepenen goedgekeurd op 8 maart 1973. In mei 1973 werden bijkomende plannen gemaakt waarbij enkele functiewijzigingen werden doorgevoerd aan de bovenste verdiepingen. Direct na de goedkeuring van de bouwaanvraag startten de werkzaamheden. De ruwbouwfase, die tegelijkertijd ook de afwerking van de woning was, duurde acht maanden.

Het architectenbureau Raman & Schaffrath ontwierp niet alleen de woning, ook maakten ze gedetailleerde ontwerptekeningen voor onder meer de trap, het vast meubilair in de hal en het bureau, de ingewerkte eettafel, de open haard, ingewerkte kasten en de binnendeuren. Ook de kleurstelling in het exterieur en het interieur werd in samenspraak met het architectenduo bepaald. De blauwe kleur - volgens Schaffrath de lievelingskleur van de bouwheer - nam hierbij een prominente plaats in. Het Buro voor vrije ruimte maakte in 1979 een ontwerp voor de beplanting van de vier verschillende plantzones, drie aan de voorgevel en één aan de achtergevel. Aan dit plan werd geen gevolg gegeven.

De woning was tot voor kort eigendom van de familie De Zordo. De lift, waarvan de schacht reeds in het ontwerp voorzien was, werd in 2000 ingebracht. Om de plaatsing mogelijk te maken, werd de liftschacht boven het dak verhoogd. Het stalen schrijnwerk werd op het vaste- en schuifraam in de eetkamer na, vervangen door aluminiumprofielen met eenzelfde kleur maar soms met een andere verdeling. Eind februari – begin maart 2018 werd de woning verkocht.

Beschrijving

De Leiekaai in Gent sluit in het noorden aan op de Phoenixstraat, de Bargiebrug en de Noordstraat, volgt de Leiearm en loopt door tot de Rooigemlaan. Woning De Zordo is gelegen vlak achter de scherpe bocht waar de Leiearm en de Coupure samenkomen, in het zuiden uitkijkend op de Leie en het begin van de Groenevallei met het appartementsgebouw Residentie ‘Groene Vallei’ (Jan van Hembysebolwerk 1-8). Gelegen op dezelfde rooilijn en gebouwd op een uiterst smal perceel grenst de rijwoning links aan een enkelhuis van twee traveeën en drie bouwlagen hoog onder een zadeldak (Leiekaai 11, Gent) en rechts aan een appartementsgebouw van vier bouwlagen hoog onder een plat dak (Leiekaai 7-9, Gent). Ook aan de achterzijde is de woning ingesloten tot op een hoogte van 6,60 meter (Phoenixstraat 1, Gent).

Exterieur

Brutalistische rijwoning van twee traveeën onder een plat dak bedekt met roofing. Volgens het goedgekeurde bouwplan worden voor- en achtergevel van Woning De Zordo opgetrokken uit donkerrood genuanceerde baksteen, gecombineerd met glad grijs beton. Het latere bouwplan en de concrete uitvoering tonen echter een voorgevel die volledig is opgetrokken in gewapend beton, met een ‘béton brut’ afwerking (ook wel ruw zichtbeton genoemd) waarbij in het ter plaatse gestorte beton de afdrukken van de houten bekisting zichtbaar blijven, wat een esthetisch effect heeft. Asymmetrisch opgebouwde voorgevel van vijf bouwlagen met in- en uitspringende volumes, gevat tussen twee oplopende muurpenanten links en rechts op lijn met de rooilijn. De gevel wordt doorbroken met grote vensterpartijen, volgens plan oorspronkelijk ingevuld met stalen, blauw geschilderd schrijnwerk, vandaag grotendeels vervangen door aluminium schrijnwerk in eenzelfde blauwe kleur. De eerste bouwlaag springt licht terug ten opzichte van de rooilijn en wordt links doorbroken met een garagepoort, ingevuld met een blauwe PVC-sectionaalpoort, en rechts met een volle, blauwe aluminium voordeur met een blauwe verticale buis over de volledige lengte van de deur als trekker. Boven de voordeur bevindt zich een schuin geplaatst bovenlicht. Dit garandeert een optimale lichtinval in de hal. Een vooruitspringende betonnen borstwering boven de garagepoort maakt de overgang tot de dieperliggende tweede bouwlaag. Het terugtrekken van deze bouwlaag ten opzichte van de rooilijn had voornamelijk tot doel de bewoners in hun leefruimte voldoende privacy te gunnen en de inkijk van buitenaf te beperken. Om deze dieper gelegen leefruimte van voldoende daglicht te voorzien, wordt deze bouwlaag over de volledige breedte doorbroken door rechthoekige vensters ingevuld met het oorspronkelijke blauwgelakte stalen schrijnwerk, meer bepaald een schuifraam links en een vast raam rechts. De vooruitspringende betonnen borstwering boven de garagepoort maakt de overgang tot het inpandige balkon met bakstenen vloerplaat. Het balkon wordt afgesloten met een blauw geschilderde (oorspronkelijk lichtblauw geschilderde), metalen buisleuning van twee buizen. De doorlopende, schuingeplaatste bovendorpel garandeert bijkomend een maximale lichtinval.

De derde bouwlaag is voorzien van een, ten opzichte van de rooilijn, licht terugspringend gevelbreed venster bestaande uit twee vaste raamvlakken, links voorzien van een verluchtingsrooster. Volgens oude archieffoto’s was dit raam oorspronkelijk verdeeld in een centraal vierkant, met links, rechts en onderaan rechthoekige vaste delen.

De vierde bouwlaag kenmerkt zich door een centraal geplaatst, op de rooilijn liggend betonnen gevelvlak, links en rechts geflankeerd door een terugspringende, langwerpige vensteropening, ingevuld met tweeledige ramen, die beide de kinderkamer verlichten. Het betonnen gevelvlak loopt als een oplopende penant door tot de vijfde bouwlaag waar het de basis vormt voor de (oorspronkelijk licht-) blauwgeschilderde buisleuning die het dakterras afsluit. De terugspringende gevel achter het dakterras kenmerkt zich door een schuin geplaatste, vierdelige vensterpartij links waarlangs daglicht tot in de kern van de woning valt. Boven deze vensterpartij verlicht een rechthoekig venster, ingevuld met een driedelig raam, de achterliggende slaapkamer van de ouders. Links van dit venster situeert zich de bakstenen schoorsteen met betonnen bekroning. Rechts van het venster bevindt zich de toegang tot de woning, bestaande uit een klein volume van volkern kunststofplaten (‘Trespa’) onder een lessenaarsdak opgebouwd uit dezelfde kunststofplaten, gecombineerd met glas. Achterliggend loopt de liftschacht in rode snelbouwbaksteen hoger op. Deze uitbouw werd in 2000, toen de lift werd geplaatst, gebouwd. Het terras wordt overspannen door verschillende buizen en kabels waaraan een terraszeil kan worden geklemd. Een metalen, tweedelige houder voorziet ook in de mogelijkheid om via een katrolsysteem bij eventuele verhuis goederen naar boven te hijsen.

De achtergevel is opgetrokken in rode baksteen en telt in totaal zeven bouwlagen. Tot en met de derde bouwlaag is de woning aan de achterzijde volledig ingebouwd (Phoenixstraat 1, Gent) en volgt het volume de schuinlopende eigendomsgrens. De eigenlijke achtergevel begint bijgevolg ter hoogte van de vierde bouwlaag vanaf waar de architecten besloten de schuine eigendomsgrens zoveel mogelijk recht te trekken door het gevelvlak te laten verspringen. De eerste travee bevat de liftschacht en is over de volledige lengte blind uitgevoerd. In de overgang van de eerste naar de tweede travee zit een lichte knik. De brede tweede travee springt halverwege licht naar voor en heeft over bijna de volledige lengte van de woning een smal hoekvenster, ingevuld met zwartgeschilderd aluminium schrijnwerk, waardoor zoveel mogelijk licht in de achterliggende ruimtes wordt getrokken. Om indirect licht in de keuken (derde bouwlaag) te voorzien, springt de gevel in over de volledige breedte van de tweede travee ter hoogte van de openhaardhoek (vierde bouwlaag). Uiterst rechts wordt het bovenliggende volume ondersteund met een betonnen vierkante kolom. De gecreëerde ruimte wordt afgesloten met een breed rechthoekig venster en is ingevuld met een vijfdelig schuingeplaatst raam dat in eenzelfde ritmering de openhaardhoek (vierde bouwlaag) afsluit.

Interieur

De beperkte perceeloppervlakte van 60m2 daagde architecten Raman & Schaffrath uit om de beschikbare ruimte zo optimaal mogelijk te benutten. De planopbouw is logisch en helder uitgedacht. Gebaseerd op het traditionele enkelhuistype omvat de rechtertravee de verticale circulatie met een open trappenpartij en een lift. De bredere linkertravee omvat de diverse woonfuncties. De architecten slaagden er in om met aandacht voor de privacy van de bewoners een totaalconcept te realiseren met een sterke en vooral leefbare ruimtelijkheid met vides en doorzichten. Deze ruimtelijkheid ontstaat door het gebruik van een uitgepuurd split-levelsysteem waarbij het wonen over tien niveaus wordt verdeeld met de meer publieke functies op de laagste verdiepingen en de private ruimtes op de hoogste verdiepingen. De architecten combineren dit met wisselende niveauhoogtes, een open plan en trappartij, en een ingenieus uitgedachte lichtinval waarbij zowel via de voor- en achtergevel als via het dak licht tot in de kern van de woning (de massieve open haard) wordt gebracht.