Na de Tweede Wereldoorlog trok de Regie van Telegraaf en Telefoon (RTT) in het historisch stadscentrum van Gent een nieuwe telefooncentrale op ter vervanging van het tijdens de Tweede Wereldoorlog vernielde exemplaar van architect Alfons Van Houcke uit 1901.

Historiek

In 1901 werd op de hoek van de Bennesteeg en de nieuw aangelegde Sint-Niklaasstraat een telefooncentrale opgetrokken naar ontwerp van Alfons Van Houcke. De opdrachtgever van dit eclectische gebouw met een indrukwekkende, 57 meter hoge hoektoren was het Bestuur van Telegrafie en Telefonie. Op 19 juli 1930 werd dit Bestuur omgevormd tot een autonoom overheidsbedrijf dat het telefoonnet verder diende te beheren en uit te breiden: de Regie van Telegraaf en Telefoon (RTT). Zij ging verder met de automatisering die enkele jaren eerder door het Bestuur was aangevat in de grotere steden zoals Gent. Eind 1935 stelde de RTT een algemeen ontwerp op voor de volledige automatisering van de telefonie in België wat een net van 600 kantoren (kleine, middelgrote en grote) impliceerde en ook 6 transitcentra (onder andere in Gent). Al snel bleken deze gebouwen echter ontoereikend en bovendien was er tijdens de Tweede Wereldoorlog heel wat oorlogsschade. Zo werd de telefooncentrale aan de Sint-Niklaasstraat zwaar beschadigd tijdens de 18-daagse veldtocht in 1940.

Na de oorlog werd de RTT dus geconfronteerd met te weinig en te kleine gebouwen, in combinatie met een toenemend aantal abonnees en telefoonverkeer. Van 1945 tot 1950 werden daarom bijkomend een honderdtal gebouwen opgetrokken. Voor Gent maakte de RTT al in maart 1941 plannen voor een nieuw gebouw op de hoek van de Bennesteeg en de Heilige-Geeststraat (een zogenaamd “telefoonmiddenkantoor”), naast het beschadigde gebouw van 1901. Deze plannen werden opgemaakt door de gebouwendienst van telegrafie en telefonie – tekenaar was een zekere “J.B.L.” – en waarschijnlijk werden ze in de tweede helft van de jaren veertig uitgevoerd, weliswaar met acht in plaats van vijf traveeën in de Heilige-Geeststraat.

In 1950 viel de bouwcampagne van de RTT stil omwille van de militaire prioriteiten van de overheid (de Koreaanse oorlog, 1950-1953) maar vanaf 1954 kon men opnieuw investeren, ook in Gent. Dat jaar diende de RTT een aanvraag in voor een uitbreiding van de telefooncentrale, ter vervanging van het beschadigde gebouw en twee aanpalende woningen in de Sint-Niklaasstraat. De ontwerper van deze plannen was ingenieur-architect Jules Trenteseau die een bureau had in de Uilkensstraat 1 in Gent en in de Zelfzegeningsstraat 17 in Brussel. Hij had van 1940 tot 1946 in dienst van de RTT gewerkt en ook nadien ontwierp hij nog voor de RTT, onder andere het Hoofdkantoor voor Telegraaf en Telefoon aan de Meir 127 in Antwerpen (1946-1954). In 1958 kreeg de RTT nog een vergunning om het gebouw uit de jaren veertig aan te passen (enkele garagepoorten werden vervangen door vensters) en in 1969 werd het complex uitgebreid met een lager volume aan de Heilige-Geeststraat.

Sindsdien onderging het complex slechts beperkte aanpassingen, onder andere na de gedeeltelijke herbestemming tot winkels en kantoren in 2002.

Beschrijving

Het gebouw op de hoek van de Bennesteeg en de Heilige-Geeststraat (waarvan plannen uit 1941 werden teruggevonden) is U-vormig van grondplan en heeft gevels die nog sterk aansluiten op de tendensen uit het interbellum en meer bepaald op de zakelijke baksteenarchitectuur uit die periode. Het telt vijf bouwlagen waaronder een teruggetrokken dakverdieping onder schilddaken. Het gebouw telt acht traveeën aan de Heilige-Geeststraat en vier traveeën aan de Bennesteeg waarvan de meest linkse terugspringt zoals de dakverdieping. Deze linkse travee is dynamisch uitgewerkt met een balkon op de eerste verdieping en een afronding van het aanpalende gevelvlak rechts. De gevels hebben een horizontaliserend karakter door het metselwerk (smalle, gele baksteen met een Dudokvoeg: verdiepte lintvoegen in combinatie met platvolle stootvoegen), het doortrekken van de bovendorpels en de blauwhardstenen lekdrempels, en de horizontale vensters en roedeverdeling. De hoek is afgerond met op de begane grond het RTT-monogram in blauwe hardsteen. Ook de plint is in blauwe hardsteen en de ramen op de begane grond zijn gedeeltelijk afgesloten met ijzeren traliewerk. Het oorspronkelijke, stalen schrijnwerk van de vensters en deuren bleef bewaard.

Het gebouw van 1954 is opgetrokken in een conventioneel modernisme dat typisch is voor de vroeg-naoorlogse overheidsarchitectuur, vergelijkbaar met het Hoofdkantoor voor Telegraaf en Telefoon aan de Meir 127 in Antwerpen uit 1950, van dezelfde ontwerper (Jules Trenteseau). Dit L-vormige volume op de hoek van de Sint-Niklaasstraat en Bennesteeg vormt samen met het oudere gebouw een rechthoekig geheel rond een koer. Net zoals het oudere gebouw telt het vier bouwlagen en een dakverdieping maar de gevelarchitectuur wijkt af en valt uiteen in drie delen. De hoofdgevel aan de Sint-Niklaasstraat is sterk opengewerkt met een raster van klassieke, rechthoekige vensters, monumentale lisenen over de volledige hoogte die de gevel een verticaliserend karakter geven. Het gevelparement in witte hardsteen (Portland) is gecombineerd met blauwe hardsteen voor een lage plint en deuromlijstingen. De gevel aan de Bennesteeg is op de hoek van de Sint-Niklaasstraat vrij gesloten en afgewerkt met een parement van ruwere, gerecupereerde witsteen. Het volume ernaast springt een meter terug en heeft een gebogen gevel met een parement van lichtgele-beige baksteen en een plint in blauwe hardsteen. Deze gevel is opnieuw sterk opengewerkt met een uniform raster van klassieke (verticale), rechthoekige vensteropeningen (oorspronkelijk aluminium ramen). De gevels van de dakverdieping sluiten qua gevelopeningen aan bij de onderliggende bouwlagen maar hebben steeds een parement van beige baksteen.

De uitbreiding uit de tweede helft van de jaren zestig in de Heilige-Geeststraat is een rijhuis van drie bouwlagen en een teruggetrokken dakverdieping onder een schilddak met klassieke, rechthoekige vensteropeningen en een parement van bleke baksteen dat aansluit op het bestaande gebouw.