De waterloop die nu ‘Dode kreek’ wordt genoemd is een restant van de oude benedenloop van de IJzer. Tot de aanleg van het kanaal Nieuwpoort-IJzer in de 17de eeuw meanderde de rivier hier vrij door het landschap. Ter hoogte van Nieuwendamme takte de oude IJzer aan op de kreek van Nieuwendamme, die op zijn beurt een zijgeul van de grote getijdegeul ten noorden van Nieuwpoort was. Voor 1167 werd op deze zijgeul een dam gelegd, de zogenaamde novum dam of nieuwe dam, van waar het toponiem Nieuwendamme is afgeleid. Tussen Nieuwpoort en Nieuwendamme kronkelde de zijgeul heel sterk. Hij volgde een west-oost georiënteerd traject, terwijl de IJzer noord-zuid liep. Nieuwendamme lag dus op het knooppunt van de twee trajecten. Tot de 17de eeuw regelden twee sluizen de aantakking van de IJzer op de zijgeul. Militair was dit een strategische plek, omdat met behulp van de sluizen een gebied onder water kon worden gezet. Daarom bouwde men hier tijdens de Tachtigjare oorlog in 1584 een fort op de rechteroever van de toenmalige IJzer dat de werking van de sluizen controleerde.

Aan de hele situatie kwam in 1643 plots een einde, toen de IJzer anderhalve kilometer zuidwaarts van Nieuwendamme werd rechtgetrokken. Dit kanaal tussen de IJzer en de Ganzenpoot in Nieuwpoort nam de rol van de verbinding via de sterk meanderende zijgeul over. Deze zijgeul (die nu kreek van Nieuwendamme wordt genoemd), het fort Nieuwendamme en de oude IJzerarm verloren hun belang. Sindsdien versmalde de IJzerarm tot een bescheiden waterloop. Tijdens de Eerste Wereldoorlog begrensde de linkerdijk van de rivierarm het inundatiegebied van de kreek van Nieuwendamme. Nadien verloor hij elke functie en werd hij tot ‘Dode Kreek’ omgedoopt.

• Algemeen Rijksarchief Brussel, Kaarten bij het Archief van de Jointe der betwiste gebieden, nr. 7128: Kaart van de omgeving van het fort van Nieuwendam met aanduiding van de veranderingswerken aan de omgeving, nodig voor de oprichting van het fort, s.d. (tussen 1615-1670), schaal 1:6294, Cartesius [online] https://search.arch.be/imageserver/topview.php?FIF=510/510_0077_000/510_0077_000_07128_000/510_0077_000_07128_000_0_0001.jp2 (geraadpleegd op 17 juni 2019).
• Rijksarchief Brugge, Kaarten en plannen, nr. 30: Kaart met de grenzen tussen het Brugse Vrije en Veurne-Ambacht, bij de stad Nieuwpoort en het fort Nieuwendamme, gemaakt door Plante en P. Maryssael,landmeters van het Brugse Vrije, 1715 , Cartesius [online], https://search.arch.be/imageserver/topview.php?FIF=513/513_0521_000/513_0521_000_00030_000/513_0521_000_00030_000_0_0001.jp2 (geraadpleegd op 17 juni 2019).
• Rijksarchief Brugge,
  Kaarten en plannen, nr. 549: Kaart met de IJzer, vanaf het fort Nieuwendamme en het Paard van Nieuwpoort, met polders, dijken, waterlopen van de omliggende streek; kopie naar kaart van landmeter Jacques van Ravenbrouck uit 1640, Jean Sappaert van 1682, gemaakt door Donche 1777, schaal 1:20168, Cartesius [online], http://search.arch.be/imageserver/topview.php?FIF=513/513_0521_000/513_0521_000_00549_000/513_0521_000_00549_000_0_0001.jp2 (geraadpleegd op 6 januari 2020).
• Kaart van Nieuwpoort tot fort Nieuwendamme 1703, origineel in Bibliothèque nationale de France, département Arsenal, MS-6461 (646), Gallica [online], https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b55003230q/f1.item.zoom (geraadpleegd op 17 juni 2019).
• Topokaart 1860-1873: Topografische kaart van België, eerste basiskaart, terreinopnames 1860-1873, uitgegeven door het Krijgsdepot tussen 1865-1880, schaal 1:20.000, originelen berusten bij het Nationaal Geografisch Instituut, kaartblad 12-5 (1860).
• BAETEMAN C. 2008: De holocene evolutie van de Belgische kustvlakte, Geological survey of Belgium Professional paper 304, S.l.
• ZEEBROEK I., TYS D., PIETERS M. & BAETEMAN C. 2002: Van schorre tot slagveld = De la laisse au champ de bataille = Von Salzmarsch bis Schlachtfeld = From saltmarsh to battlefield: Een verkenning van het landschap van Testerep, Leffinge en Oostende van de Vroege Middeleeuwen tot het beleg van Oostende (1601-1604), Oostende.