Samenstel van twee gespiegelde meergezinswoningen in neoclassicistische stijl, gebouwd naar een ontwerp door de architect Alexander Van Roey uit 1925, in opdracht van aannemer Charles Vermuyten.

Historiek en context

De bouw van deze woningen is te situeren in de context van de verkaveling en aanleg van “nieuw Berchem” kort vóór en na de Eerste Wereldoorlog. Dit stadsdeel dat teruggaat op oude landgoederen en krijgsgronden werd ten zuiden van de Brialmontomwalling ingericht. Nummer 17 is vandaag in gebruik als eengezinswoning, terwijl in nummer 19 leslokalen van een school voor schoonheidszorg gevestigd zijn.

Alexander Van Roey was vanaf het eind jaren 1890 in Antwerpen actief als aannemer, en van omstreeks 1910 tot begin jaren 1930 ook als architect. Uit onderzoek van bouwdossiers uit deze periode valt af te leiden dat hij tussen 1910 en 1914 in opdracht van de aannemer Charles Vermuyten het ontwerp leverde voor minstens veertien vastgoedprojecten, het merendeel in de Sint-Laureisstraat in Antwerpen en enkele in oud Berchem. Eén van die laatste projecten was de eigen woning van Vermuyten uit 1911 aan het Frans Van Hombeeckplein 19, onderdeel van een geheel van vijf burgerhuizen op de hoek met de Frederik de Merodestraat. Het ging in totaal om negenentwintig burgerhuizen en meergezinswoningen in eclectische of neoclassicistische stijl. Tussen 1920 en 1930 bleef de samenwerking bestaan en stond het duo in voor de bouw van vermoedelijk nog eens zevenentwintig vastgoedprojecten, goed voor in totaal een vijftigtal woningen. Het betrof niet alleen individuele of per twee tot vijf gekoppelde rijwoningen veelal in conventionele stijl, maar nu ook een reeks stadsvilla’s in cottagestijl van een hogere prijsklasse. Daarbij verplaatste hun actieterrein zich exclusief naar nieuw Berchem, met projecten in de Strijdhoflaan, Koninklijkelaan, Elisabethlaan, Marie Josélaan, Hugo Verrieststraat, Hilda Ramstraat, Mevrouw Courtmansstraat en Hof ter Schrieklaan. Het samenstel in neoclassicistische stijl, een van vier bouwprojecten aan de Koninklijkelaan (naast nummers 77, 81 en 83 uit 1928-1929), is representatief voor het meer bescheiden type meergezinswoningen binnen het gamma. Vanaf eind 1925 betrokken Van Roey en Vermuyten als buren zelf ook twee aanpalende burgerhuizen in de wijk, destijds Elisabethlaan 87 en 89 (huidig 59 en 61), gebouwd naar een ontwerp uit 1924.

Architectuur

Met een vooruitspringende deurtravee en een luifel op de gelijkvloerse verdieping zijn de woningen eerder atypisch voor de bebouwing aan de Koninklijkelaan. Net als de andere woonhuizen in deze wijk hebben beide meergezinswoningen een voortuintje. Het oorspronkelijke smeedijzeren hekwerk is bij nummer 19 nog aanwezig. Beide voorhofjes zijn tegenwoordig deels bestraat en met een hardstenen boord en hagen omsloten.

De woningen van twee traveeën breed tellen drie bouwlagen onder een plat dak. De gevels hebben een gecementeerde afwerking in natuursteenimitatie, die enkel bij nummer 19 is overschilderd. Het geheel rust op een lage plint uit blauwe hardsteen, vooruitspringend bij de deurtraveeën. Deze vormen een gedeeld portaal met een vloer in cementtegels, gescheiden door een Toscaanse zuil op een hoge sokkel en een smeedijzeren hek. Het met een houten luifel overkapte portaal is bij beide gebouwen te bereiken via een hardstenen bordes met drie treden, bij nummer 19 geflankeerd door een smeedijzeren hekwerk. Het neoclassicistische karakter van dit samenstel berust voornamelijk op het geveldecor, de dragende middenzuil van het portaal en het symmetrische karakter van het geheel. De lijstgevel bestaat voor beide woningen uit een brede venstertravee en een vooruitspringende, hoger opgetrokken deurtravee, die is afgewerkt met een gebogen, houten kroonlijst en tandlijst op gestrekte uiteinden. Volledig gespiegeld, is de ordonnantie verder opgebouwd uit rechthoekige muuropeningen van ongelijke breedte met hardstenen lekdrempels. De gecementeerde geveldecoratie bestaat uit verdiepte, ovale medaillons, rozetten en bladmotieven. Deze zijn geconcentreerd rondom de vensters van de tweede verdieping, die wordt gemarkeerd door hoeklisenen met een bladwerkconsole. In de gekoppelde deurtraveeën, inkomdeuren met smal zijlicht. In beide venstertraveeën wordt de gelijkvloerse verdieping gemarkeerd door een eenzijdig afgeronde erker met een breed venster en smal zijlicht, bekroond door een sobere, smeedijzeren balkonleuning. Brede deurvensters doorbreken de bovenverdiepingen, op de eerste met zijlicht, op de tweede geaccentueerd door een gebogen Frans balkon met eenzelfde smeedijzeren leuning. De gevelbeëindiging van de venstertraveeën bestaat uit een gekorniste houten kroonlijst met tandlijst.

Beide houten inkomdeuren met een smeedijzeren deurrooster in spiraalpatroon en messing deurklink zijn bewaard, evenals het oorspronkelijk vensterschrijnwerk en de rolluiken op de begane grond. Bij nummer 17 behielden de bovenlichten in de erker de oorspronkelijke kleine roedeverdeling. In de erker van nummer 19 is het bovenlicht later vervangen door een gebrandschilderd glas-in-loodpaneel met de afbeelding van een karveel. In de tegelvloer van het portaal zijn decoratieve granitopanelen ingewerkt.

Volgens de oorspronkelijke bouwplannen bestonden beide woningen elk uit drie huurkwartieren. Het geheel is onderkelderd en door een zijdelings ingeplante inkom- en traphal ontsloten. De gelijkvloerse verdieping kent in de venstertravee een suite van salon en woonkamer, geflankeerd door de keuken annex wc, met een terras over de volledige breedte. Op de eerste en tweede verdieping bevonden zich de twee overige kwartieren, elk bestaande uit een suite van twee kamers in de venstertravee, en in de deurtravee een badkamer aan de straatzijde en een keuken annex wc aan de tuinzijde. Enkel op de eerste verdieping is een terras voorzien aan de tuinkamer.