erfgoedobject

Samenstel in beaux-arts- en art-decostijl

bouwkundig element
ID
307603
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/307603

Beschrijving

Ensemble bestaande uit een meergezinswoning in beaux-artsstijl en twee burgerhuizen in art-decostijl, in 1922 ontworpen door architect Charles Wuyts (gevelinscriptie) in opdracht van de Naamlooze Maatschappij “Berchemsche Bouwhandel”.

De Naamlooze Maatschappij “Berchemsche Bouwhandel” was een bouwbedrijf, hypotheek-, krediet- en spaarkas, die tussen 1910 en 1930 een honderdvijftigtal huizen bouwde voor eigen rekening of in opdracht van klanten, vooral in Zurenborg, Berchem en Borgerhout. Charles Wuyts was als huisarchitect verbonden aan de “Berchemsche Bouwhandel” van bij de oprichting van het bedrijf in 1909, en tekende ook de plannen van de maatschappelijke zetel en de werkplaats van de maatschappij. Hun bouwprojecten betroffen burger- en renteniershuizen, meergezinswoningen, winkelhuizen of cafés, individueel of gegroepeerd tot ensembles van twee, drie tot maximaal acht panden. Wuyts ontwierp overwegend in een conventionele, klassiek geïnspireerde bouwstijl, en uitzonderlijk in art nouveau vóór en art deco na de Eerste Wereldoorlog. Doorgaans paste hij een regelmatig axiaal-symmetrisch gevelschema toe zoals in nummer 32, soms een asymmetrische gevelopbouw gemarkeerd door de erkeruitbouw zoals in nummers 34-36, en twee latere bouwprojecten aan de Koninklijkelaan op nummers 21-23 uit 1925 en nummers 70-72 uit 1924.

De woningen beantwoorden aan de typologie die de architectuur van de Koninklijkelaan kenmerkt. Het gaat om een bebouwing van overwegend burgerhuizen uit de jaren 1920 en 1930. De eigenaars dienden volgens de bouwvoorschriften te voorzien in een voortuin met omheining. Het originele hekwerk uit smeedijzer, gevat tussen kunststenen posten voorzien van art-decomotieven is bij de nummers 32 en 34 integraal bewaard. Het ensemble sluit qua bouwhoogte aan bij de aanpalende woningen en voegt zich qua materiaalgebruik en stijl in de straatwand, die voornamelijk bestaat uit witte natuurstenen of simili bepleisterde gevels.

Ensemble samengesteld uit drie afzonderlijke woningen, één meergezinswoning op nummer 32 en twee eengezinswoningen op nummers 34 en 36, alle bestaande uit drie bouwlagen onder een plat dak. De gespiegelde woningen op nummers 34 en 36 werden ontworpen in art-decostijl, met een gevelbreedte van twee ongelijke traveeën. De woning op nummer 32 in beaux-artsstijl met een gevelbreedte van drie traveeën onderscheidt zich door een axiaal-symmetrische opbouw. De gevels hebben een parament uit witte natuursteen op een plint uit blauwe hardsteen.

In overeenstemming met de opdeling in hoofd- en nevenruimten in het interieur, legt de asymmetrische compositie van de gevels van de woningen op nummer 34 en 36 de klemtoon op de brede uiterste traveeën. Deze travee wordt telkens benadrukt door trapezoïdale erkers die oplopen over de eerste twee bouwlagen en bekroond worden door een leien afdak. Daarnaast een smalle portaaltravee uitgewerkt in risaliet. De gevel van nummer 36 wijkt af van nummer 34 door een horizontale geleding middels de puilijst. Toch wordt de verticaliteit van beide façades benadrukt door het risaliet van de portaaltravee en de oplopende erkers. Nummer 34 heeft art-decomotieven met ingewerkte ruiten in de gevel, en nummer 36 verschillende geometrische ornamenten. De brede travee werd in beide woningen opengewerkt door middel van drie boven elkaar geplaatste drielichten, het smalle zijrisaliet door middel van een inkomdeur waarboven een enkel venster op iedere verdieping. Alle venster- en deuropeningen zijn rechthoekig met geprofileerde dagkanten, op de gelijkvloerse verdieping op nummer 34 verrijkt met een eierlijst. De gevelbeëindiging bestaat uit een klassiek hoofdgestel met een gelede architraaf, fries met casementen en gekorniste houten kroonlijst op klossen en tandlijst. De identieke houten vleugeldeuren met vast bovenlicht, een tandlijst onder de tussenregel en een benadrukte deurnaald zijn behouden maar zijn afwijkend uitgevoerd in vergelijking met het bouwplan. Het vensterschrijnwerk is vernieuwd naar het oorspronkelijke ontwerp.

De woning op nummer 32 onderscheidt zich van nummers 34-36 door een lagere bouwhoogte en een nadrukkelijk horizontale gevelgeleding, onder meer door de sokkelvormende pui uitgewerkt in bossage met een uitspringende cordonlijst. Het ingehouden geveldecor is eigen aan de beaux-artsstijl, afgezien van de art-deco-ornamenten onder de kroonlijst in de middenas. In tegenstelling tot de gespiegelde woningen van het ensemble, kent deze woning een symmetrische gevelopbouw. De centrale travee wordt benadrukt door een waterlijst en een balkon met natuurstenen balustrade ter hoogte van de bel-etage, beide gedragen door consoles. Naar analogie met de gespiegelde woningen, zijn ook hier alle venster- en deuropeningen rechthoekig. Het centrale deurvenster van de bel-etage is omlijst door casementen, de overige bovenvensters zijn voorzien van lekdrempels met spuwer en onderdorpel. De gevelbeëindiging bestaat hier uit een houten kroonlijst op klossen. Het schrijnwerk is volledig vernieuwd.

De plattegrond van de woningen beantwoordt aan de klassieke typologie van het burgerhuis dat uit een hoofdvolume en een smalle achterbouw bestaat, ontsloten door de zijdelings ingeplante inkom- en traphal. Volgens de bouwplannen biedt de gelijkvloerse verdieping ruimte aan de inkom- en traphal in de inkomtravee, in nummers 34-36 met vestiaire, gevolgd door de keuken annex pomphuis en wc in de achterbouw. Daarnaast de gebruikelijke enfilade van salon, eetkamer, veranda met bovenlicht en een met glas overdekte koer. De eerste verdieping omvat een kamer over de volledige breedte van de woning aan straatzijde, met daarachter een kleinere kamer naast de traphal, en in de achterbouw van nummers 34-36 een linnen- en badkamer. In nummer 32 werd in de achterbouw op de eerste verdieping een keuken voorzien, wat een meergezinswoning impliceert. Op de tweede verdieping bevinden zich tenslotte nog een vijftal kamers waarvan het gebruik op plan niet verder gespecifieerd wordt, met sanitair aan de achterzijde van de woning. De kelder is telkens opgedeeld in voorraad- en kolenkelders.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossier 961#6703.

Auteurs: Van Nieuwenhuyse, Sien
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Samenstel in beaux-arts- en art-decostijl [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/307603 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.