De Negenbunderweg vormt samen met de Bonastraat en de Groeneweg een geheel van 20ste-eeuwse kasseiwegen in Wommersom. Vooral de Negenbunderweg heeft historische waarde omdat hij een onderdeel is van de historische route tussen Tienen en Zoutleeuw over het interfluvium tussen de Grote en de Kleine Gete. De Bonastraat en Groeneweg takken daar op aan.

De Negenbunderweg is een 1,1 km lange kasseiweg ten zuidoosten van Wommersom. Verschillende kasseisoorten komen in het wegdek voor: veel Tiense kwartsiet soms afgewisseld met porfier of zandsteen, in stroken of gemengd. Als boordsteen overweegt blauwe hardsteen (petit granit), afgewisseld met Tiense kwartsiet. Het wegprofiel is ongeveer 320cm breed en staat bol, hier en daar zijn herstellingen nodig. Enkel dit stuk van de weg is met kasseien verhard. Het gedeelte tussen de Sint-Truidensesteenweg en kort voor de Bonastraat is gebetonneerd en uitgerust met een tractorsluis. Voorbij de Groeneweg gaat het tracé over in een aardeweg. De Negenbunderweg doorkruist het akkergebied in het interfluvium tussen de Grote en de Kleine Gete. Dat terrein ligt wat hoger, wat het heel geschikt maakte als doorgangsweg. Ook in de winter bleef het traject droog, in tegenstelling tot de lager gelegen of natte valleigronden. Vanuit de Negenbunderweg bestaan mooie vergezichten op de omgeving in de richting van Wommersom, omdat de weg op een zachte helling ligt en de omgeving open is. In de wegbermen komen op stukjes van het tracé (jonge) opgaande bomen voor: es tot aan de Bonastraat, linde verderop.

Historisch tracé tussen Tienen en Zoutleeuw

De Negenbunderweg is een recente naam, verwijzend naar het toponiem ‘Negen Bunders’ ten zuidoosten van de weg. Zijn vroegere benaming is ‘Grote weg’ of ‘Heerweg tussen Tienen en Zoutleeuw’, wat meteen ook op het belang van de weg duidt. Op een figuratieve kaart uit de 18de eeuw wordt deze weg ook aangeduid als Grand Chemin. Volgens de Atlas der Buurtwegen was deze weg nr. 1 ruim 6,6 m breed. Dit was geen zoveelste landbouwweggetje, maar een doorgangsweg over langere afstand tussen twee steden. Toen rond 1730 de steenweg van Tienen naar Sint-Truiden werd doorgetrokken, takte de weg naar Zoutleeuw daarop aan. Tussen Wommersom en Zoutleeuw bleef het traject als aardeweg bestaan. Eind 19de eeuw verloor de weg zijn belang, toen de gemeenten Wommersom; Melkwezer en Helen-Bos vanuit de dorpskern meer wegen begonnen te kasseien. Daardoor ontstond een nieuwe, beter toegankelijke, want verharde kasseiweg naar Zoutleeuw, die de dorpskernen met elkaar verbond en de oude aardeweg overbodig maakte. De aardeweg bleef bestaan, maar vervaagde enigszins. Enkel Wommersom deed de moeite om een stukje van het tracé te verharden, maar dat gebeurde laat, waarschijnlijk pas rond het midden van de 20ste eeuw. Dat is het 1,1 km lange traject dat hier is ingetekend. Voor de jaren 1950-1960 vermeldt het gemeentearchief van Wommersom meerdere aanbestedingen voor de verbetering van de ongekasseide landbouwwegen nrs 1 en 2. Er is sprake van hergebruik van oude kasseien en boordstenen in een nieuwe zandkoffer op een breedte van 3 m. Hoewel de ruilverkaveling van Melkwezer uit 1996 omwille van de cultuurhistorie zo weinig mogelijk wegen wilde verharden, is het grootste deel van de oude ‘Heerweg tussen Tienen en Zoutleeuw’ nu als betonpad ingericht, met uitzondering van de gekasseide Negenbunderweg.

Bonastraat en de Kapellekensboom

Dwars op de Negenbunderweg staat de Bonaweg, vroeger ook Groenstraat of buurtweg nr. 2 genoemd. De Bonaweg verbond Wommersom met Gussenhoven. Tussen 1932 – 1957 liet de gemeente het eerste deel het dichtst bij de dorpskern kassseien, terwijl de rest kort daarna volgde. In 1950 en 1960 werden oude kasseien van uitgebroken wegen door de gemeente Wommersom hergebruikt voor het ongekasseide deel van de Groenstraat. Nu is enkel het niet bewoond gedeelte als kasseiweg blijven liggen, tot aan de aansluiting met de Negenbunderweg. Kasseien in porfier overwegen als wegverharding, hoewel Tiense kwartsiet als bijmenging dichter bij de dorpskern in toenemende mate voorkomt. Aan het kruispunt van de Bonastraat met de Negenbunderweg staat de Kapellekensboom.

Groeneweg

De Groeneweg is een smalle (230-250cm) gekasseide landbouwweg tussen de Broekstraat en de Negenbunderweg, die pas laat in de 20ste voor het eerst werd verhard. Bij de aanlsuiting op de Negenbunderweg overweegt de streekeigen Tiense kwartsiet, bij de Broekstraat ligt een homogene strook porfier met boordstenen in graniet, af en toe afgewisseld met betonnen boordstenen. De middenstrook ligt onder een laag aarde en heeft een opvallende spoorvorming. De lokale weg wordt weinig gebruikt en is nooit opgeschaald. De omgeving oogt authentiek: een traditioneel open akkergebied, sporadisch onderbroken door kleine oude bosjes.

• Algemeen Rijksarchief Brussel, Verzameling Kaarten en plattegronden in handschrift. Reeks I, nr. 943: Figuratieve kaart van de eigendommen van de abdij Vrouwenpark, gelegen op het grondgebied van Hakendover, Wommersom, Heylissem, Wange en Grum, door landmeter G. Gansemans, 1725, schaal 1:6325, Cartesius [online], https://search.arch.be/imageserver/topview.php?FIF=510/510_0002_000/510_0002_000_00943_000/510_0002_000_00943_000_0_0001.jp2 (geraadpleegd op 2 december 2019).
• Villaretkaart 1745: Carte topographique de la partie de la Belgique comprise entre Gand et Tournay, Maestricht et Liège, levée par Villaret, Ingénieur du Roi, 1745-1748, schaal 1:14.400, originelen berusten bij het Institut National de l’Information Géographique et Forestière-Saint-Mandé (France), Chemise 292.
• Atlas van de Buurtwegen 1843-1845: Atlas van de Buurtwegen, opgesteld naar aanleiding van de wet op de buurtwegen van 10 april 1841, schaal 1:2.500 (overzichtsplannen schaal 1:10.000), originelen berusten bij de resp. provincies, gemeente Wommersom, chemin nr. 1, 2 en 11.
• Topokaart 1879-1890: Topografische kaart van België, eerste basiskaart, eerste uitgave: 1ste herziening 1879-1890, schaal 1:20.000, originelen berusten bij het Nationaal Geografisch Instituut, kaartblad 33-5 (1885).
• Topokaart 1928-1950: Topografische kaart van België, eerste basiskaart, tweede uitgave, terreinopnames 1928-1950, schaal 1:20.000, originelen berusten bij het Nationaal Geografisch Instituut, kaartblad 33-5(1932).
• Topokaart 1949-1970: Topografische kaart van België, tweede basiskaart, eerste uitgave, terreinopnames 1949-1969, schaal 1:25.000, originelen berusten bij het Nationaal Geografisch Instituut, kaartblad 33-5 (1957).
• Topokaart 1961-1981: Topografische kaart van België, tweede basiskaart, tweede uitgave, terreinopnames 1961-1981, schaal 1:25.000, originelen berusten bij het Nationaal Geografisch Instituut, kaartblad 33-5 (1976).
• Werkgroep Heemkunde van de Linterse Cultuurraad 1999: Linter, een wandeling door de 20ste eeuw, Linter.
• Gemeentearchief Linter, Notulen van de gemeenteraad van Wommersom 1948-1959, 1959-1976.