Tussen mei 1943 en september 1944 was in Herentals een afdeling luchtafweergeschut van het Duitse leger gestationeerd. Van deze FLAK-stellung (Flugabwehrkanone) bestaan tot op vandaag nog heel wat restanten. Ze liggen enigszins verstopt onder de bossen op de heuvelrug tussen Lichtaart en Herentals. Deze site is één van de best bewaarde voorbeelden van een luchtafweerstelling uit de Tweede Wereldoorlog in de Benelux.

Het doel van de Flak-stellung in Herentals-Lichtaart was de bescherming van de Union Minière fabriek in Olen, die chemicaliën en koper voor de oorlogsindustrie produceerde. Deze fabriek lag op ongeveer 3 km van het verdedigende luchtafweergeschut. Dat lijkt ver, maar de ligging van de FLAK-stellung in op de heuvelrug was ideaal omwille van zijn hogere ligging en de zichten op de omgeving. Een commandopost in Olen stuurde de batterijen aan. Een batterij luchtafweergeschut bestond uit meerdere kanonnen, schijnwerpers, munitiebunkers, stroomgenerator, afstandsmeter en radar. De meetapparatuur berekende de positie, afstand en hoogte van het doelwit binnen een afstand van 50 km in het luchtruim en stuurde die via kabels en de commandopost naar de kanonnen van de batterij. Rond de kanonnen werd een borstwering van licht beton, bakstenen of hout opgetrokken.

In mei 1943 werden de eerste batterijen rond Herentals in stelling gebracht. Ze bleven actief tot aan de bevrijding in september 1944. Na de oorlog werd (een deel van) de munitie geruimd, in een put tot ontploffing gebracht of gedumpt in de nabijgelegen Snepkensvijver. De site bleef nadien lokaal gekend als een relict van de Tweede Wereldoorlog. Vooral op kinderen oefende het een grote aantrekkingskracht uit. Sinds de jaren 1990 kwamen er in toenemende metaaldetectoristen op af. In 2014 inventariseerden zij de site in samenwerking met de heemkundige kring van Kasterlee en Erfgoed Noorderkempen, nadat zij eerder al bunkers, loopgraven, uitgravingen en wallen in kaart hadden gebracht.

De FLAK-stellung bestond uit een combinatie van meerdere elementen die op verschillende posities in een vaste opstelling stonden. Centraal stonden de luchtafweerkanonnen achter een borstwering opgesteld, met vlakbij ronde structuren die mogelijk bomkraters zijn. Daarrond lagen een zevental schuilplaatsen voor kanonniers. Op de perifere zijden van de min of meer rechthoekige opstelling lagen de munitiebunkertjes, opgetrokken in baksteen en/of betonstenen en afgedekt met een betonnen plaat. Aan de zuidelijke helling van de heuvel lag wellicht het lokale commando voor de aansturing van de verschillende kanonnen op de site. Van de commandopost is weinig over gebleven. De FLAK stellung is nu enkel nog te herkennen aan de borstweringen, de uitgravingen, de wallen en de munitiebunkertjes. Het wapentuig en de meetapparatuur is uiteraard ontmanteld en meegenomen door de eenheden die als laatste de batterij verlieten.

• VAN DONINCK J. 2018: “FLAK-stellung” WOII Lichtaart Grote Heide, gidsenbundel OMD 2018, onuitgegeven rapport Erfgoed Noorderkempen, Turnhout.
• VAN DONINCK J. 2020: Flakstelling Grote Heide, Groot-Kastelse Volkskalender 2020, Lichtaart, 192-215.