erfgoedobject

Afgesneden meanders langs de Demer tussen Aarschot en Diest

landschappelijk element
ID
307770
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/307770

Beschrijving

Op het traject van de Demer tussen Aarschot en Diest liggen verschillende afgesneden meanders. Van nature was de Demer een zeer kronkelende waterloop met een traag verval.

In het tweede kwart van de 19de eeuw kanaliseerde de mens de waterloop, waardoor de scherpste meanders van hun natuurlijke traject werden afgesloten. De nog jonge Belgische overheid voerde een infrastructuurbeleid ten voordele van de kanalisering van natuurlijke waterlopen en de aanleg van kunstmatige kanalen om het goederentransport over water te vergemakkelijken. Tot Diest was de Demer bevaarbaar, hoewel de scheepvaart er in de 19de eeuw nog heel weinig voorstelde. Het trafiek varieerde van enkele tientallen tot maximum 140 schepen per jaar. De investeringen voor de kanalisering (onteigeningen, grondwerken, aanleg) overtroffen de baten met een veelvoud.

Bewaarde meanders tussen Aarschot en Diest

In totaal zijn tussen Aarschot en Diest 20 afgesneden meanders bewaard gebleven, sommige nog watervoerend, andere zijn enkel nog als reliëfvorm in het landschap te herkennen. Enkel de meanders die herkenbaar in het landschap zijn blijven liggen, zijn in de afbakening opgenomen. Met behulp van het digitale terreinmodel tekenden we ze in. De meeste meanders bevonden zich tussen Testelt en Zichem, en in mindere mate ten noordoosten van de Konijnenberg (Rillaar). In vergelijking met het traject tussen Werchter en Aarschot is de kanalisering op dit deel van de Demer minder ver doorgedreven. Verschillende stukken hebben hier hun natuurlijke loop van de Demer behouden. Dat maakt het tracé tussen Aarschot en Diest tot één van de meest natuurlijke op de hele Demerloop. In 2019 herstelde het agentschap voor Bos en Natuur samen met de Vlaamse Waterweg één van de afgesneden meanders bij Vinkenberg in Zichem. De meander werd opnieuw aangetakt.

  • Algemeen Rijksarchief Brussel, Kaarten en plattegronden, nr. 1488: figuratieve kaart van de Demer tussen Langdorp en Testelt n.a.v. de visitatie door kolonel de Vos, 1769, schaal 1:7744.
  • Algemeen Rijksarchief Brussel, Arenbergarchief, Kaarten en plannen, nr. 2588: Demer van Werchter tot Betekom, detail van de kaart van de baronie Rotselaar door Jan-Baptist Joris, 1767, schaal 1:5000.
  • Jacob Van Deventer, Stedenatlas van de Nederlanden met 73 locaties opgenomen tussen 1550 en 1565, kaartblad 66 Zichem en Aarschot, schaal: 1:8000, exemplaar bewaard in de Koninklijke bibliotheek, Cartesius [online], http://uurl.kbr.be/1043859 en https://uurl.kbr.be/1043747 (geraadpleegd op 10 februari 2020).
  • Villaretkaart 1745: Carte topographique de la partie de la Belgique comprise entre Gand et Tournay, Maestricht et Liège, levée par Villaret, Ingénieur du Roi, 1745-1748, schaal 1:14.400, originelen berusten bij het Institut National de l’Information Géographique et Forestière-Saint-Mandé (France), Chemise 292.
  • Ferrariskaart 1771-1778: Carte de cabinet des Pays-Bas autrichiens levée à l'initiative du comte de Ferraris, 1771-1778, schaal 1:11.520, originelen berusten bij de Koninklijke Bibliotheek, Kaarten en plans, Ms. IV 5.627.
  • Gereduceerd kadaster 1845-1855: Gereduceerde kadasterplan Langdorp, Testelt, Zichem, door het Krijgsdepot, schaal 1:20.000, originelen bij Nationaal Geografisch Instituut.
  • Vandermaelen 1846-1854: Carte topographique de la Belgique à l'échelle de 1 à 20.000 en 250 feuilles, dressée sous la direction de Ph. Vander Maelen, fondateur de l'Etablissement géographique de Bruxelles, schaal 1:20.000, originelen berusten bij de Koninklijke Bibliotheek van België, Kaarten en Plans, VDM II B, Cartesius [online], kaartblad Aarschot, 1849-1850, http://uurl.kbr.be/1464663 en kaartblad Diest, 1849-1850, https://uurl.kbr.be/1464705 (geraadpleegd op 24 februari 2020).
  • Popp 1842-1879: Atlas cadastral de Belgique par Philippe Christian Popp, schaal 1:1250, 1:2500, 1:5000, originelen berusten bij Koninklijke Bibliotheek, Kaarten en plannen, nr. 0381.
  • Informatie Vlaanderen, Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen II, DTM, raster, 1 m, afgeleid van LiDAR-hoogtegegevens, 2013-2015.
  • BREUGELMANS J. 2001: Het beheer van de Demer tijdens de 17de en 18de eeuw, Brussel.
  • VAN ERMEN E. 1998: De wandkaarten van het hertogdom Aarschot 1759-1775, opgesteld in opdracht van de hertog van Arenberg, Cartografische Bronnen voor de geschiedenis van het Vlaamse Landschap, Brussel, kaart Aarschot nr. 11.
  • VAN ERMEN E. 1997: Het kaartboek van Averbode 1650-1680, Cartografische en Iconografische bronnen voor de geschiedenis van het Landschap in België, Brussel, kaart van Testelt.
  • Ministre de l’Intérieur 1852: Exposé de la situation du Royaume (période décénnale de 1841-1850), titre IV: Etat agricole, industriel et commercial, Brussel, p. 254-256, 262.
  • Ministre de l’Intérieur 1865: Exposé de la situation du Royaume (période décénnale de 1851-1860), tome III, Brussel, p. 411, 418-419.
  • Vlaamse Waterweg en Agentschap Natuur en Bos 2019: Demer wordt herenigd met historische meander, website Sigmaplan [online], https://www.sigmaplan.be/nl/nieuws/demer-wordt-herenigd-met-historische-meander/ (geraadpleegd op 24 februari 2020).

Auteurs: Verboven, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Demervallei tussen Aarschot en Diest

  • Is deel van
    Langdorp

  • Is deel van
    Messelbroek

  • Is deel van
    Molenstede

  • Is deel van
    Rillaar

  • Is deel van
    Testelt

  • Is deel van
    Zichem


Waarnemingen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Afgesneden meanders langs de Demer tussen Aarschot en Diest [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/307770 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.