Tussen Herk-de-Stad (Spekbrug) en de Demer ten noorden van Halen ligt het 18de-eeuwse afleidingskanaal van de Herk. Het afleidingskanaal was deel van de oplossing die de centrale overheid rond 1760 bedacht om aan de veelvuldige overstromingen in de depressie van Halen-Schulen het hoofd te bieden.

Overstromingsgebied (1666-1760)

Kort voor en na 1760 vonden veel infrastructuurwerken plaats in de omgeving tussen Schulen-Halen-Diest en Linkhout. Ze hadden allemaal te maken met het overstromingsgebied in de depressie van Schulen-Halen. Honderd jaar al kampte men daar met een permanent probleem van wateroverlast, na een mislukte lokale poging om de Demer te verleggen. Tussen 1664 en 1666 had een groepje kapitaalkrachtige particulieren over een lengte van 6km een nieuw verhoogde Demerbedding op de rand van het depressiegebied uitgegraven. Dijken hielden het water in de nieuwe Demer, waarvan het waterpeil hoger stond dan het maaiveld van de omliggende gronden. Maar de bedijkingswerken werden nooit helemaal voltooid, omdat de aannemer overkop ging. Enkele jaren later braken ze door en zette de Demer een 735 ha groot gebied langdurig onder water.

Grote waterbouwkundige werken (1760-1772)

Een eeuw duurde het vooraleer de centrale overheid tot een oplossing kwam. Eerdere poging strandden telkens op problemen met de financiering, de complexiteit van het project en de betrokkenheid van verschillende overheden. Diest-Halen-Schulen-Linkhout lagen in het grensgebied tussen de Zuidelijke Nederlanden en het prinsbisdom Luik. Beide overheden moesten akkoord gaan met de aanpak van de wateroverlast. De oplossing werd gevonden in de kanalisering van de waterlopen en het scheiden van de afwatering van het gebied. De werken omvatten in hun totaliteit:

• Het herstel van de in 1666 nieuw gegraven Demer
• Het ophogen van de dijken langs de nieuwe Demer
• De kanalisering van de oude Demer, die via een duiker onder de nieuwe Demer naar de Zwarte Beek werd afgeleid
• Het afsnijden van de Demermeanders op het grondgebied Diest om de waterafvoer te versnellen
• De monding van de Herk stroomafwaarts verplaatsen.

De Herk krijgt een afwatering in de nieuwe Demer (1765-1772)

Tot 1765 waterde de Herk ten noordwesten van Schulen in de oude Demer af. Hij baande zich een weg dwars door de depressie van Halen-Schulen. Om het risico op nieuwe overstromingen te vermijden leidde men de Herk liever om. Voortaan zou de Herk stroomafwaarts naar de nieuwe Demer worden afgeleid. Daarom liet de overheid een afleidingskanaal uitgraven vanaf de Spekbrug (ten noorden van Herk-de-Stad) tot de nieuwe Demer ten noorden van Halen. Twee kanaaltjes parallel aan de Herk zorgden voor de afwatering van de beemden noord én zuid van de Herk. Het afleidingskanaal kreeg een opvallende rechte loop en volgde daarbij de bedding van de vroegere Koelherk. Volgens de ontwerpen van 1763-1765 zou het 8m brede afleidingskanaal worden bedijkt met dijkjes tot maximaal 2,5m hoogte. Deze afmetingen stemmen bijzonder goed overeen met de situatie van vandaag op het terrein.