erfgoedobject

Spoorwegbedding lijn 85 Leupegem-Spiere

landschappelijk element
ID
308047
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/308047

Beschrijving

De spoorwegbedding tussen Leupegem en Spiere is een relict van de voormalige spoorlijn 85, die het zuiden van Oost-Vlaanderen met Noord-Frankrijk verbond. Tegenwoordig is de bedding grotendeels aangelegd als fietspad. Enkel op grondgebied Leupegem en Escanaffles (Henegouwen) is dit niet het geval.

Het tracé is bijna volledig aangelegd op de oude spoorwegbedding. Langs het traject is nog heel wat infrastructuur aanwezig die verwijst naar het verleden als spoorlijn. Tussen Berchem en Ruien is het ballastbed bewaard, inclusief rails en dwarsbalken. Op het Oost-Vlaamse gedeelte van de voormalige spoorlijn is bovendien een deel van de signalisatie bewaard gebleven. Ook verwijzen enkele sleuven (met spoorwegbruggen) en taluds nog naar de moeilijkheden om het spoorverkeer in te bedden in de geomorfologische structuur van de Vlaamse Ardennen.

Landschappelijk waardevol zijn de houtkanten in de omgeving van de Koppenberg, met onder andere hakhoutstoven van zomereik, zwarte els, hazelaar en abeel. Enkele struikgewassen die er voorkomen, zoals de rode kornoelje, Gelderse roos en sleedoorn. Verder ook nog boomsoorten zoals de boswilg veldesdoorn en zoete kers. Het deel van de oude spoorweg tussen Avelgem en Spiere kenmerkt zich door een grotere afwezigheid van houtkanten en bomenrijen.

De historische waarde van de oude spoorwegbedding vloeit voort uit haar ontstaansgeschiedenis tussen 1880 en 1899. De verbinding tussen Avelgem en Spiere (en verder richting Herseaux) werd in 1881 gerealiseerd door de Belgische Staatsspoorwegen. Dit deel van het traject telde vijf stations: naast de stations van Dottignies en Herseaux (nu Henegouwen) waren dit de stations van Moen-Bossuit, Sint-Denijs-Helkijn en Spiere. Van deze laatste stations is enkel het station Moen-Bossuit nog relatief gaaf bewaard. De spoorwegbrug over het kanaal Kortrijk-Bossuit werd afgebroken n.a.v. de verbreding van het kanaal in 1974. Sindsdien is het tracé er onderbroken.

Het stuk tussen Avelgem en Leupegem was in 1890 aan de beurt. Behalve het station van Avelgem zelf, waarvan de huidige versie na de Eerste Wereldoorlog in wederopbouwstijl herbouwd werd, waren nog stations in Leupegem, Melden, Berchem en Ruien. Vandaag is het station van Leupegem nog langs het traject aanwezig, alsook baanwachterwoningen in Berchem en Melden.

In 1899 werd lijn 83 verbonden met het Franse spoorwegnet. De voornaamste functie van de spoorlijn was het vervoer van fabrieksarbeiders uit het zuiden van Oost- en West-Vlaanderen naar de Noord-Franse industriesteden Roubaix en Tourcoing. Rond de eeuwwisseling zette de Belgische regering zwaar in op dit soort pendelarbeid, onder andere door de aanleg van spoorwegen te faciliteren en goedkope treinabonnementen aan te bieden. De huidige naam van het fietspad – de Trimaarzate – verwijst naar de duizenden pendelarbeiders of ‘trimaars’ die dagelijks op en af naar de fabriek spoorden.

Het volledige tracé werd enkelsporig aangelegd en is nooit geëlektrificeerd. Reeds in 1932 stopte het personenvervoer tussen het station Herseaux en de Franse grens. In 1950 gebeurde hetzelfde voor het goederenvervoer. De lijn werd opgebroken in 1954. In 1959 werd ook het reizigersverkeer tussen Leupegem en Herseaux afgeschaft. Het goederenverkeer werd gaandeweg teruggeschroefd. Vanaf 1960 reden geen goederentreinen meer tussen Herseaux en Avelgem, waarna dit deel van de spoorlijn werd opgebroken in 1964. Vanaf 1975 beperkte het goederenverkeer zich tot de (steenkool)bevoorrading van de elektriciteitscentrale in Ruien. De spoorlijn Avelgem-Ruien werd opgebroken in 1984. In 2000 werd ook het goederenverkeer tussen Leupegem en Ruien volledig stopgezet. Het laatste gedeelte van lijn 83 werd opgebroken in 2006.

  • Topokaart 1860-1873: Topografische kaart van België, eerste basiskaart, terreinopnames 1860-1873, uitgegeven door het Krijgsdepot tussen 1865-1880, schaal 1:20.000, originelen in het Nationaal Geografisch Instituut.
  • Topokaart 1928-1950: Topografische kaart van België, eerste basiskaart, tweede uitgave, terreinopnames 1928-1950, schaal 1:20.000, originelen in het Nationaal Geografisch Instituut.
  • DTM 2013-2015: Informatie Vlaanderen, Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen II, DTM, raster, 1 m, afgeleid van LiDAR-hoogtegegevens, 2013-2015.
  • SOULLIAERT A., VANDERSTRAETEN N. & VERSTRAETEN I. 2013: Spoorwegerfgoed provinciale groene assen: opmaak inventaris en afwegingskader voor de validering van het spoorwegerfgoed, Brugge, 4-12.
  • SOULLIAERT A., VANDERSTRAETEN N. & VERSTRAETEN I. 2013: Trimaarzate. Spoorwegerfgoed provinciale groene assen: opmaak inventaris en afwegingskader voor de validering van het spoorwegerfgoed, Brugge, 2-5.

Auteurs: Claeys, Dries
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Scheldemeanders nabij Avelgem


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Spoorwegbedding lijn 85 Leupegem-Spiere [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/308047 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.