erfgoedobject

Spoorwegbedding lijn 30 Scherpenheuvel-Zichem

landschappelijk element
ID
308330
URI
https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/308330

Beschrijving

De spoorwegbedding tussen Scherpenheuvel en Zichem was een aftakking van spoorlijn 35 Aarschot-Diest en werd grotendeels voor het belangrijke bedevaartsoort Scherpenheuvel in 1894 aangelegd. In 1974 reden de laatste passagierstreinen en werd het goederenverkeer stopgezet.

In 1863 was de realisatie van de internationale spoorlijn Frankrijk-Nederland voltooid, die de steden Erquelinnes, Charleroi, Leuven, Aarschot, Herentals, Turnhout en Weelde met elkaar verbond. Hoewel de noord-zuidverbinding reeds gerealiseerd was, wachtten verschillende steden en gemeenten op een oost-westverbinding met Antwerpen, Hasselt en Maastricht. Daarom werd reeds in 1852 aan de regering door de private spoorlijnuitbater Compagnie du Chemin de Fer d’Aix-La-Chapelle à Maastricht voorgesteld de geplande lijn Maastricht-Hasselt langs Diest en Aarschot met Antwerpen te verbinden. De Belgische staat weigerde echter uit vrees voor concurrentie met de eigen spoorlijn Antwerpen-Rijn. Door vele petities van betrokken gemeentebesturen moest de Belgische staat toch toegeven. Het gedeelte tussen Aarschot-Diest werd als eerste door de staat aangelegd en opende op 1 februari 1865. De exploitatie ervan werd aan de maatschappij Est-Belge toevertrouwd, maar stond onder het toezicht van de maatschappij Nord de la Belgique. In datzelfde jaar ging Nord de la Belgique in de grotere, samengestelde maatschappij Grand Central Belge op. Het volledige traject, spoorlijn 35 Antwerpen-Maastricht, was in de zomer van 1865 gebruiksklaar.

Aanvankelijk was er onenigheid over het traject van de lijn. Een alternatief werd voorgesteld om de lijn – in plaats van langs Aarschot – langs Leuven, Lubbeek, Sint-Joris-Weert en Scherpenheuvel te laten lopen. Omdat die lijn te dicht zou liggen bij de reeds bestaande lijn Leuven-Tienen, werd het scenario langs Aarschot boven dat van Leuven verkozen. Om Scherpenheuvel als belangrijk bedevaartsoort toch te kunnen bedienen, werd in 1894 een aftakking aangelegd die Scherpenheuvel via Zichem met lijn 35 verbond. Het ontwerp voorzag aanvankelijk een tramspoor, maar uiteindelijk werd er toch voor een spoorlijn gekozen. Spoorlijn 30 was voorzien van een enkelspoor en werd nooit geëlektrificeerd. Na de Tweede Wereldoorlog zorgde de toename van personen- en vrachtwagens voor sterke concurrentie. De jaren ’50 werden dan ook gekenmerkt door een consolidatiegolf van verschillende lijnen. Hoewel het personenvervoer in 1957 werd stopgezet, bleven occasionele bedevaartstreinen nog in dienst. Na de afschaffing van het goederenverkeer op 31 maart 1972, werden ook de laatste bedevaartstreinen stopgezet. In 1974 werd de aftakking definitief gesloten en opgebroken.

Over het volledige tracé ligt vandaag een fiets- en voetpad. Het traject splitst ongeveer 200 meter ten oosten van het station in Zichem af, en doorkruist in zuidelijke richting de Demervallei. Net voorbij de afsplitsing liggen nog enkele spoorrestanten. De spoorwegbrug over de Demer en nabij de Maagdentoren is nog aanwezig en doet vandaag dienst als voetgangers- en fietsersbrug. Het tracé verlaat ter hoogte van de Steenweg op Diest de Demervallei en loopt door enkele private gronden en tuinen, waarna het nabij het kruispunt met de Kwalijk-, Wabber,- en Bredeveldstraat als trage weg in zuidwestelijke richting verderloopt en verschillende akkers doorkruist. Na de kruising met de Molenstraat buigt het tracé in zuidelijke richting af en volgt het een holle weg. Nadien loopt het tracé opnieuw door enkele velden en akkers om daarna langs de oude opslagplaats – die vandaag door de gemeente gebruikt wordt – in het nog bewaarde station van Scherpenheuvel te arriveren. Het station werd door de Buurtspoorwegen gebouwd. Het gebouw bestaat uit drie delen waarvan het hoge gebouw een zadeldak met drie traveeën heeft. Langs de ene zijde een lager zadeldak met vijf traveeën en langs de andere zijde een deel met een plat dak.

  • BRUSSELAERS F. 1988: 125 spoorwegen te Aarschot 1863-1988, Aarschot. 12-20, 30-34.
  • DE BOT H. 2002: Stationsstructuur in België deel 1 1835-1914, Turnhout. 167.
  • Fietssporen. S.D.: Fietsen langs lijn 30 Zichem-Scherpenheuvel [online] Lijn 30 - Fietssporen (google.com) (geraadpleegd op 23 juli 2021).
  • Het Nieuwsblad 2016: Spoorlijn 30 tot in de kleinste details nagebouwd [online] https://www.mscdekempen.be/ (geraadpleegd op 23 juli 2021).
  • Rixke’s Rail’s Archives 2012: Lijn 35: Leuven-Hasselt, uit Het spoor: maandblad van de sociale werken van de NMBS maart 1980 [online] Lijn 35 : Leuven – Hasselt - Rixke Rail's Archives (tassignon.be) (geraadpleegd op 23 juli 2021).
  • SERVAIS P. 2001: Sporen in België 175 jaar spoorwegen 75 jaar NMBS, Leuven, 211-218.
  • VLM en stad Scherpenheuvel-Zichem. 2017: Met de Witte door Zichem, 7.

Auteurs: Verheyden, Bert
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Is deel van
    Demervallei tussen Aarschot en Diest

  • Is deel van
    Scherpenheuvel-Zichem

  • Is gerelateerd aan
    Station Zichem


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Spoorwegbedding lijn 30 Scherpenheuvel-Zichem [online], https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/308330 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.