Bij de hoeve op adres Zuid-Torhoutstraat 12 te Houthulst liggen vier Duitse betonnen schuilplaatsen uit de Eerste Wereldoorlog. De hoeve ligt net ten zuiden van de Vijverhoekbeek, bij het gehucht Zwartegat, ten noorden van de dorpskern Jonkershove, ten noordwesten van het Bos van Houthulst, op ongeveer 2500 meter ten westen van de kerk van Houthulst. Deze constructie (3) ligt samen met constructie (4) ten noorden van de beek. Constructie (3) ligt in de weide met perceelnummer 682A, constructie (4) nog meer noordwestwaarts, in de weide met perceelnummer 680. Constructie (1) ligt dicht tegen de straatzijde, tussen de hoevegebouwen. In de tuin net iets ten noorden van de hoevegebouwen ligt constructie (2) op de grens van percelen 686S en 686T. 

Historische beschrijving

Eén van vier Duitse militaire constructies uit de Eerste Wereldoorlog, opgetrokken bij een hoeve nabij het gehucht Zwartegat. Tijdens de oorlog ligt Zwartegat net ten noorden/noordwesten van het bos van Houthulst (dat na de oorlog slechts deels heraangelegd is).

De Duitsers bouwen het bos van Houthulst uit tot een goed gecamoufleerd depot. Een netwerk van spoorlijnen en smalspoorlijnen doorkruist het bos. Er worden tal van depots voor materialen, munitie en allerhande voorraden ingericht, evenals begraafplaatsen, oefenterreinen, schietstanden en observatieposten. Tot 1917 lijkt het bos een relatief veilig oord te zijn, zeker in vergelijking met de loopgraven aan het front. Maar vanaf 1917 zou het bos en zijn omgeving door de vijandelijke artillerie veranderen in een ‘vulkanisch maanlandschap’. Om het bos te kunnen verdedigen, worden vanaf 1917 Riegels uitgebouwd: dit zijn dwarsverbindingen (oost west gericht) tussen de hoofdstellingen (die min of meer van het noorden naar het zuiden lopen).

Ten noordwesten van het bos, ter hoogte van de gehuchten Zwartegat, Strooiendorp en Jonkershove, wordt heel wat militaire infrastructuur opgetrokken. Net ten westen van deze gehuchten loopt een verdedigingsstelling, een onderdeel van de zogenaamde II. Stellung die onder meer bestaat uit prikkeldraadversperringen en talrijke betonnen Unterstände en bunkers. Bepaalde stukken van de stelling worden bijkomend versterkt met loopgraven. In deze omgeving worden heel wat artilleriebatterijen opgesteld.

Er verschijnt in deze regio een grote concentratie aan militaire logistieke infrastructuur. Bij Jonkershove wordt een lichtcentrale opgetrokken, waarmee de infrastructuur in de ruime omgeving van elektriciteit voorzien wordt. Bij Strooiendorp wordt een opslagplaats voor de Pioniere (genie) aangelegd, bij Zwartegat – net ten oosten van de bewaarde constructies – een munitiedepot. Er verschijnen kampen met barakken en betonnen manschappenverblijven. Er worden oefenterreinen en schietstanden ingericht voor infanterie en genie. In het centrum van Houthulst wordt een Lazarett geïnstalleerd. Een netwerk van sporen en smalsporen en de aanleg van talrijke pistes moeten het transport van manschappen, materieel en munitie bevorderen. Camouflageschermen moeten de vele militaire activiteiten aan het vijandelijk oog onttrekken.

Langs de Zuid-Torhoutstraat worden heel wat troepenbewegingen van en naar het front waargenomen. Langs beide zijden van de Zuid-Torhoutstraat verschijnen talrijke betonnen constructies en barakken. Zowel ten zuiden als ten westen van de militaire posten loopt een spoor. 

Op de plaats van de boerderij, waar de vier Duitse schuilplaatsen bewaard zijn, ligt vóór de oorlog een weide en zijn er nog geen gebouwen opgetrokken. Iets meer noordwaarts, net over de Vijverhoekbeek, staan er wel gebouwen.

Op Belgische militaire luchtfoto’s zijn de vier constructies duidelijk te onderscheiden. Andere constructies, eveneens op deze luchtfoto’s te zien, zijn ondertussen verdwenen. Op deze luchtfoto’s is goed te zien hoe constructies (1) en (2), op het erf van de huidige boerderij, opgetrokken zijn net ten oosten van een (nu verdwenen) pad. De luchtfoto’s maken ook duidelijk dat deze regio vanaf 1917 fel beschoten wordt. Bij de hoeve worden volgens de Belgische inlichtingen ook artilleriebatterijen opgesteld.

De datum die op constructie (1) is teruggevonden, 28/12/1915, is wellicht de datum waarop de bouw van deze constructie voltooid is. Mogelijk zijn ook de andere bewaarde schuilplaatsen in deze periode opgetrokken. Op geallieerde militaire stafkaarten van de zomer van 1917 staan de vier constructies aangeduid.

Beschrijving

Bovengrondse betonnen militaire constructie uit de Eerste Wereldoorlog, gegoten op Duitse golfplaten, waardoor de constructie een cilindervormige doorsnede heeft. De golfplaten zijn in het midden bovenaan aan elkaar vastgeklonken. De toegang, met een L-vormige toegangspartij onder plat dak, zit aan oostelijke zijde.

Vier Duitse constructies van de Eerste Wereldoorlog bij hoeve Zuid Torhoutstraat nummer 12. Twee betonconstructies zijn gelegen bij de hoeve, twee andere constructies zijn gelegen in een weide ten noorden van de hoeve. Tussen het gehucht "Jonkershove" en het kleine gehucht "Zwartegat" liepen diverse (smal)spoorwegen, met een laadstation bij het vlakbij gelegen gehucht "Strooiendorp". In de omgeving was er ook een munitiedepot zogenaamd "Zwartegat" en een oefenterrein voor de genietroepen. In deze omgeving waren heel wat betonnen constructies opgericht, als onderkomen voor de manschappen. Vermoedelijk werden deze constructies circa 1915 opgericht, zie datuminscriptie in de meest zuidelijke constructie.

De grootste schuilplaats (in de tuin van de hoeve) is een bovengrondse betonconstructie waartegen later een afdak werd gebouwd. Het dak is gebogen en gegoten tegen golfplaten met een fijne, diepe golving (binnenin nog bewaard). De rest van het beton is gegoten tegen een houten bekisting. Toegang aan de noordoostzijde, bestaande uit een L-vormige gang (sluis). Ook tegen een tweede kleinere schuilplaats (op het erf) met dezelfde constructiewijze zijn gebouwen aangebouwd. Inscripties onder meer: "28.12.1915". De overige twee schuilplaatsen - met zelfde constructiewijze - zijn gelegen in een weide ten noorden van de hoeve.

Locatie

Bij de hoeve Zuidtorhoutstraat 12 op het gehucht Zwartegat, nabij de Vijverhoekbeek, op circa 2500m ten westen van Houthulst, bevinden zich 4 Duitse constructies. Bij het binnenkomen op het erf staat tussen andere hoevegebouwen een betonnen constructie met inscripties erop. Iets verder in de tuin staat de grootste constructie van de 4. De 2 andere constructies tenslotte bevinden zich in een weide en op een veld ten noorden van de boerderij. De omgeving is landelijk en vlak.

Toponiem: Zwartegat.

Historische achtergrond

Tussen de gehuchten Jonkershove en Zwartegat liepen diverse (smal)spoorwegen, met onder meer een laadstation bij het vlakbij gelegen Strooiendorp. Iets meer naar het oosten, richting Hoogkwartier, was onder meer een bijzonder groot munitiedepot ('Zwartegat' genaamd) en een oefenterrein voor de 'Pioniere' (genietroepen) aanwezig. In de omgeving waren heel wat betonnen constructies opgericht. De constructies maakten deel uit van de 'Preussenstellung'.

De inscriptie op de meest zuidelijke constructie, namelijk '28.12.1915', doet vermoeden dat ook de andere constructies in deze periode gebouwd zijn.

Beschrijving

Vrijstaande bovengrondse betonconstructie. Het dak is gebogen en gegoten tegen golfplaten, met fijne, diepe golving die binnen nog aanwezig zijn en bovenaan in het midden met mekaar bevestigd zijn. De rest van de constructie is gegoten tegen een houten bekisting.

De toegang bevindt zich aan de zuidoostkant en bestaat uit een korte L-vormige gang (sluis).