Bunker opgetrokken tegen de zuidelijke flank van de Kemmelberg, in een afgebakend militair domein. De toegang tot de bunker wordt verleend via een bakstenen gebouw.

Historische achtergrond

Belgische commandopost uit de Koude Oorlog, gebouwd in het begin van de jaren 1950 in de Kemmelberg.

Aanleiding voor de bouw van de bunker was het Pact van Brussel (17 maart 1948), een verdrag dat was afgesloten tussen Frankrijk, Groot-Brittannië, België, Nederland en Luxemburg om de luchtcomponent van de respectievelijke legers te integreren. De uitgewerkte plannen voorzagen in de bouw van controlestations, met radarinstallaties in België, Frankrijk en Nederland. Hiervoor werden een reeks bunkers gepland, waaronder een radarstation in Glons (Bassenge) in de provincie Luik en één in Semmerzake (Gavere) in de provincie Oost-Vlaanderen. Het bevel en de coördinatie van het luchtverdedigingssysteem zou gevoerd worden vanuit een nieuwe commandobunker op de Kemmelberg. Toen de ruwbouw van de bunker klaar was, waren de plannen evenwel veranderd. De NAVO zette een eigen luchtverdedigingssysteem op punt (Nato Air Defense Ground Environment of NADGE) en de bunker onder de Kemmelberg had hierin geen functie.

De bunker werd vanaf 1963 door het Belgisch leger gebruikt als commandobunker bij oefeningen en eventuele conflictsituaties. Van hieruit werd de verdediging van België georganiseerd. Als hoofdkwartier van de Belgische strijdkrachten in oorlogstijd bood de bunker een onderkomen aan de Generale Staf en de staven van de Land-, Lucht- en Zeemacht, als ook aan de Medische Dienst en Rijkswacht. Alle staven beschikten in de bunker over specifieke lokalen. Een zeshonderdtal militairen, verdeeld over drie ploegen, hielden de bunker dag en nacht operationeel. Bij oefeningen werd de inzet van offensieve, conventionele en nucleaire wapens zo waarheidsgetrouw nagebootst op basis van de gegevens van Westerse inlichtingendiensten aan en achter het IJzeren Gordijn.

Toen de Koude Oorlog beëindigd werd, verloor de commandobunker zijn militair nut. De laatste oefening werd er gehouden in 1995. Dan pas werd de strikte militaire geheimhouding rond de bunker opgeheven. Ook de bouw van de bunker was in het grootste geheim gebeurd. Bij de bouw van het ondergronds complex wisten de bouwvakkers, die steeds opnieuw wisselden, niet wat ze precies aan het bouwen waren. De bouwplaats werd voor nieuwsgierigen volledig afgeschermd.

Sinds 2009 is de bunker publiekelijk ontsloten als museum van de Koude Oorlog. De museale invulling is minimaal gelaten. De inrichting in de ontsloten lokalen wordt zoveel mogelijk in de oorspronkelijke staat gelaten om de site voor zich te laten spreken. Deze ruimtes waren onder meer uitgerust met een voor die tijd modern systeem van interne en externe communicatie waaronder een automatische en een manuele telefooncentrale, een transmissiecentrum met telexapparatuur, een radiozaal, een militaire postdienst SDS (Signal Dispatch Service),…. In de centrale controlekamer zijn grote kaarten en borden opgehangen, zogenaamde Tote boards. Technische installaties zoals dieselgeneratoren voor de stroomvoorziening, een verwarmingsinstallatie en een systeem voor luchtventilatie bevinden zich op niveau -1. In de bunker waren er geen slaapkamers of keukens: hiervoor was men afhankelijk van steun van de kazerne in Ieper.

Beschrijving

Ondergrondse betonnen militaire constructie, tot op 15 meter diepte in de Kemmelberg uitgebouwd. De toegang tot de ondergrondse bunker verloopt via een luik, dat afgeschermd is door een onopvallend bakstenen huis onder zadeldak.

De bunker heeft een oppervlakte van meer dan 2.000 vierkante meter. Het betreft een betonnen structuur uit gewapend beton, met muren van twee meter dikte. Bovenaan ligt een betonnen dak van 73 x 60 meter, met een dikte variërend tussen 2,9 meter in het midden tot 1,15 meter aan de uiteinden. Tussen het dak en de bunker zelf is een laag grond aangebracht die als schokdemper moet dienen bij eventuele bombardementen. De buitenmuren zijn voorzien van een koperen omhulsel als bescherming tegen elektromagnetische straling.

De bunker telt drie verdiepingen (gelijkvloers, -1 en -2) en 46 ruimtes. De controlekamer (Operation Room of Ops-Room) vormt het centrale knooppunt van het complex. Vanuit verschillende lokalen op de bovenliggende verdieping (-1) heeft men uitzicht op deze Ops-Room.